2-модуль. Металарнинг ва қотишмаларнинг хоссалари. 6-мавзу

Суюқ ҳолатда оқувчанлик суюлтирилган металлнинг қуйиш қолипи бўшлиғини яхши тўлдириш хусусиятидир.

• Суюқ ҳолатда оқувчанлик суюлтирилган металлнинг қуйиш қолипи бўшлиғини яхши тўлдириш хусусиятидир.
• Криссталланишда кришиувчанлик суюқ ҳолатдан қаттиқ ҳолатга ўтишда металл ҳажмининг камайишидир. У қуймаларда киришувчанлик бўшлиқлари ва ғоваклари ҳосил бўлишига сабаб бўлади.
• Ликвация қотишмаларнинг криссталланишда пайдо бўладиган кимёвий таркибининг бир жинслимаслигидадир. Бу қотишмалар тоза металларга қараганда қатъий бир температурада эмас, балки температура оралиғида кристалланиш билан тушунтирилади. Қотишманинг кристалланиш температура интервали қанча катта бўлса, ликвация шунча тез ривожланади. Бунда кристалланиш температура оралиғига кучли таъсир қиладиган қотишма компонентлари (пўлат учун олтингугурт, кислород, фосфор, углерод) ликвацияга кўпроқ мойил бўлади.
• Металл ва қотишмаларнинг технологик хоссаларини букилувчанлигини ва такрор букилувчанлигини синаш, ботилувчанлигини синаш, чўкувчанлигини синаш, яссиланувчанлик, ўралувчанлик, буралувчанлик ва бошқа хоссаларини синаш усуллари билан аниқланади.

Қолипнинг ўлчамлари ва шу қолипда қуюш йўли билан ҳосил қилинган қуюманинг ўлчамлари орасидаги фарқ киришувчанлик дейилади. Киришувчанлик % ларда ифодаланади. Қотишмаларнинг киришувчанлиги бир-биридан фарқ қилади ва маълум катталикга эга..Чўянлар учун киришувчанлик 1,5-1,75 % ни ташкил этса, бу катталик пўлатлар учун 1,4-2,2 %, кулранг чўян 0,5-1,25 %, мис қотишмалари 0,8-1,6 %, алюминий қотишмалари 0,3-1,2 % ва магний қотишлари 0,3-1,2 % ни ташкил этади.

• Қолипнинг ўлчамлари ва шу қолипда қуюш йўли билан ҳосил қилинган қуюманинг ўлчамлари орасидаги фарқ киришувчанлик дейилади. Киришувчанлик % ларда ифодаланади. Қотишмаларнинг киришувчанлиги бир-биридан фарқ қилади ва маълум катталикга эга..Чўянлар учун киришувчанлик 1,5-1,75 % ни ташкил этса, бу катталик пўлатлар учун 1,4-2,2 %, кулранг чўян 0,5-1,25 %, мис қотишмалари 0,8-1,6 %, алюминий қотишмалари 0,3-1,2 % ва магний қотишлари 0,3-1,2 % ни ташкил этади.
• Суюқ ҳолатда оқувчанлик қуймакорлик қотишмаларининг муҳим технологик хоссаларидан бири ҳисобланади. Метал ва қотишмаларнинг суюқ ҳолатда қолипни тўлдириш хоссасига суюқ оқувчанлик дейилади. Метал ва қотишмаларнинг суюқ холатда оқувчанлиги қанчалик юқори бўлса, у суюқлантирилганда қолипнинг юпқа ва ингичка жойларини шунчалик яхши тўлдиради.
• Металл ва қотишмаларни болғалаш, штамплаш, прокатлаш ва босим таъсирида ишлаш натижасида ўз шаклини емирилмасдан ўзгартириш хоссасига болғаланувчанлик дейилади.Металл ва қотишмаларни босим таъсирида ишлаш вақтида у қанчалик юқори даражада деформацияланиб ҳамда бу деформация учун зарур куч қанчалик кичик бўлса униг болғаланувчанлиги шунчалик юқори бўлади.
• Метал ва қотишмаларни пайвандлаш вақтида пухта ҳамда зич бирикма ҳосил қилиш хоссасига пайвандланувчанлик дейилади. Пайванд чокни механик хоссалари юқори, структураси бир жинсли ҳамда майда донали, ғовак ва бошқа нуқсонлардан холи бўлса пайвандланувчанлик хоссаси шунчалик юқори бўлади.