2-мавзу: Уруғ-қабила ва миллий динлари. Жаҳон динлари: буддизм ва христианлик Режа

сингари энг машҳур қабилалар обрўси кўтарила бошлаган. Буларнинг 
орасида Иуда кабиласи кучли ҳисобланиб, обрўси жуда ошиб кетган, 
унинг худоси Яхве эса барча худолардан юқори турувчи якка ҳукмрон 
худо сифатида қабул қилинган. Бунга қадар политеизмда Яхве тоғ-тош, 
чақмоқ, момақалдироқ ва сув худоси сифатида тасвирланган. Қулдорлик 
давлатининг барпо этилиши ва ривожланиши яҳудий қабилаларини 
яқинлашиш ва бирлашишга олиб келган. Яҳудий давлати вужудга келиши 
билан яҳудий қабилалари ўзларини ерда ҳукмдор дейиш билан чекланмасдан, 
ягона худони ҳам осмон ҳукмдори сифатида ҳам тасвирлай бошлаганлар. 
Шу тариқа Яхведан бошқа худоларга эътиқод қилишга барҳам 
берилган. Илгариги қабила худоларидан бири бўлган Яхве якка деб эътироф 
этилган. Қуддус (Иерусалим) шаҳрида марказий ибодатхона қурилган ва 
яҳудий миллий-давлат дини вужудга келган. Яҳудийлик монотеизм синфий 
муносабатлар билан бевосита боғлиқ равишда юзага келганлиги учун жамият 
ҳаётидаги тенгсизликни оқлаган. 
Бу дин таълимотига кўра, Яхве оламларни яратишни якшанбадан 
бошлаб, жума куни тугатди, шанба куни дам олди ва яҳудийларга ҳам 
шу куни дам олишни буюрди. Шунинг учун яҳудийлик динига кўра, 
шанба куни улуғ кун ҳисобланиб, хеч қандай меҳнатга қўл урилмайди. 
Бу дин асосчиси Мусо пайғамбар Тур тоғида Яхве билан гаплашганда 
унга ўнта лавҳани туширди. Уларда ушбу дин асосини ташкил қилган 10 
та насиҳат бор эди. Улар қуйидагилардир: 
1. Яхведан бошқани илоҳ деб билмаслик. 
2. Бут, санам ва расмларга сиғинмаслик. 
3. Бекордан-бекорга Худо номи билан қасам ичмаслик. 
4. Шанба кунини ҳурмат қилиш ва уни Худо учун бағишлаш 
5. Ота-онани ҳурмат қилиш. 

---

6. Одам ўлдирмаслик. 
7. Зино қилмаслик. 
8. Ўғирлик қилмаслик. 
9. Ёлғон гувоҳлик бермаслик. 
10. Яқинларини нарсаларига кўз олайтирмаслик. 
Яхудийлик миллий-давлат дини сифатида подшо ҳимоясидаги 
руҳонийлар мавқеини мустақкамлаган; улар эса подшонинг ғоявий 
ҳимоячисига айланганлар. Яҳудий руҳонийлари, коҳинлар политеистик 
динлардаги ақида, ривоят, мифологик қарашларни ҳамда урф-одат, 
маросимларни ҳукмрон синф манфаатларини кўзлаб, янги монотеистик дин 
талабларига мослаб қайта ишлаш орқали яхудийликнинг асосий ақидавий 
таълимотларини ўзида акс эттирувчи муқаддас китобларни яратдилар.