2-mavzu. Tijorat banklarining foiz siyosati. Reja tijorat banklari foiz siyosati xaqida umumiy tushuncha. Foiz stavkalarining turlari

 
Foiz stavkalarining turlari. 
Foiz stavkasi kreditga berilgan mablag‘lardan ma’lum bir miqdorda
foydalanilganligi uchun to‘lanadigan foiz to‘lovlarining nisbiy ko‘rsatkichidir. 
Foizning bozor darajasi o‘zgarishiga qarab, ta’sirlanish darajasi bo‘yicha foiz
stavkasining qat’iy va so‘zib yuruvchi foiz stavkalari mavjud. 
Qat’iy foiz stavkasi – qarz mablag‘laridan foydalanish davrida qayta ko‘rib
chiqish huquqisiz o‘rnatiladigan stavkadir.
So‘zib yuruvchi foiz stavkasi – alohida vaqt o‘tgandan keyin vaqti-vaqti
bilan hajmi qayta ko‘rib chiqiladigan o‘rta va o‘zoq muddatli kreditlarga
qo‘llanadigan stavkadir. 
So‘zib yuruvchi foiz stavkasi 2 qismdan to‘zilgan. Birinchi qism pul-
kredit bozori kon’yukturasiga bog‘liq ravishda o‘zgaradigan harakatlanuvchi
qismdir. Uning o‘rnida, odatda, kredit resurslarini taklif etishning banklararo
stavkalari qatnashadi: 
LIBOR, PIBOR, FIBOR
va boshqalar. Ikkinchi qism
bo‘lib qat’iy o‘rnatilgan hajm qatnashadi. U tomonlar kelishuvining predmeti
hisoblanib va u qoida bo‘yicha, kredit shartnomasining amal qilish muddatida
o‘zgarmaydi. Qayd qilingan qo‘shimchaning hajmi kelishuv shartlari va risk
darajasiga bog‘lik. 

---

G‘arb mamlakatlarining pul-kredit sohasida foiz stavkalari turli xil
ko‘rinishda ma’lum qilingan. Bularga rasmiy foiz stavkalari; banklararo bozorda
taklif etish stavkasi; “Praym-reyt” stavkalari; korxona va xususiy shaxslarga
beriladigan, risk darajasi yuqoriroq bo‘lgan ssudalar bo‘yicha stavkalar kiradi. 
Alohida davlatlarning Markaziy banklari tomonidan tijorat banklariga
beriladigan kreditlar bo‘yicha rasmiy foiz stavkalari o‘rnatiladi. Bu stavkalar
hisob stavkasi yoki qayta moliyalashtirish stavkasi nomiga ega. CHet el banklari
amaliyotida tijorat banklarini qayta moliyalashtirish Markaziy bank tomonidan 
vakillarni (trattalar) qayta hisobga olish bilan amalga oshiriladi, shuning uchun
bu stavkalar hisob stavkalari nomini olganlar. 
Etakchi banklar birinchi darajali banklarni evrovalyutada kreditlashda, 
ularda o‘z depozitlarini joylashtirib, kredit resurslarini taklif etishning (banklararo 
bozorda) stavkalaridan foydalanadilar. 
Bunday stavkaga