2 mavzu: Texnologiyani asosiy taraqqiy yo`nalishlari. Asosiy texnik iqtisodiy ko`rsatkichlari

Reaksiya mahsulotining chiqishi
Bu haqiqiy olingan modda miqdorining (G_f) eng yuqori darajadagi imkoniyatga (G_m) nisbatidir:

Xp= yoki Xp= 100%

Qaytmas jarayonlar uchun moddalarning eng yuqoqi miqdori reaksiyaning stexiometrik tenglamasi bo’yicha belgilanadi. Bunda mahsulot bir qismining turli yo’sinda isrof bo’lishi yoki reaksiyaning to’la-to’kis tugallanishidan ilgari tugashi sababli eng yuqori imkoniy miqdorga (Gsh) erishib bo’lmaydi.
Agar jarayon qaytar bo’lsa, muvozanatli chiqish tushunchasi kiritiladi. Muvozanatli chiqishda yuqoridagi formulaning suratida moddaning haqiqiy miqdori o’rniga uning muvozanatga erishilgandagi miqdori qo’yiladi.
Xp= (1-3), Xp= 100% (1-3a)
bu muvozanatli yoki nazariy chiqishdir.
Muvozanatli jarayonlar uchun nazariy yoki haqiqiy chiqish (X_f) tushunchasi kiritiladi - by haqiqiy olingan mahsulot miqdori (G_f) ning muvozanatga erishishda olingan (G_p) miqdoriga nisbatidir.
Xp= 100% = Xp= 100% (1-4)
mahsulotga aylanish darajasi X= (1-5)
bynda: G_n - asosiy moddaning dastlabki miqdori;
G_k - ilk asosiy moddaning japayon oxiridagi miqdori;
(Gn-Gyu) - carflangan asosiy modda miqdori.
Massa o’tkazish almashtirish jarayonlari uchun bunday usul fazalararo o’tish darajasi deb yuritiladi.
Selektivlik biron maqsadga qaratilgan modda miqdorining olinadigan mahsulotning umumiy miqdoriga nisbatidir. U bir qancha mahsulot olish imkonini beradigan murakkab, parallel reaksiyalar kechuvchi jarayonlar orqali ifodalanadi.
Masalan: R + ….±Q_p
A + V
S + ….±Q_p


va maqsadli mahsulot ( R ) bo’lsa bunda selektivlik teng bo’ladi:

G_R =

chunki, mazkur reaksiya uchun G_R + G_S = G_AD - G_A
bo’lganligidan G_R =

Sarfiet koeffisienti ( xom ashyo, cyv, enepgiya va xokazo bo’yicha)
 =
bunda, Q - xom ashyo, reagent va xokazo sarfi;
G - mahsulot miqdori.
β = [t/t],[m³/t],[kvt/s – t/t]