2-Mavzu: Texnologiya ta’limi va tarbiyasining nazariyasi

2-Mavzu: Texnologiya ta’limi va tarbiyasining nazariyasi
Reja:
1. Texnologiya o’qitish metodikasi
2. O’quvchilarni texnologiyaga axloqiy tarbiyalash
3. Texnologiya darslarini tashkil qilish


Tayanch tushunchalar: o’qitish metodikasi, texnologiyaga munosabat, texnologiya elementlari.
Qо‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: diologik yondashuv, muammoli ta’lim. munozara, savol-javob, о‘z-о‘zini nazorat.
Hunarni asrabon netkumdir oxir,
Olib tuproqqamu ketgumdur oxir.
A.Navoiy.
Mustaqil har tamonlama kamolga yetgan barkamol inson uchun zarur bo‘lgan ma’naviyat qirralari iymon, e’tiqod, vatanparvarlik, insonga cheksiz muhabbat do‘stlik, sadoqatlik, texnologiyasevarlik, milliy g‘urur kabi fazilatlarini shakillantirish zarur.
Buyuk allomalarimiz tamonidan yaratilgan og‘zaki va yozma
Ijodiyot avloddan- avlodga o‘tib kelayotgan iymon-e’tiqod sirlarining nazariy va amliy jihatlari haqidagi bilimlar bilan yoshlarni qurollantirish lozim.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy majlis 1997 yil 29 avgustda qabul qilingan “Ta’lim to‘g‘risida”gi yangi qonun va “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” ta’lim sohasidagi siyostimizni belgilab berdi. Uzluksiz ta’limni tashkil etishni rivojlantirish prinsiplari uzluksiz ta’limni isloh qilish, uzluksiz ta’lim tizimi va turlari masalalarini qamrab olgan. Prezidentimiz I.A Karimov ta’kidlaganidek “Har bir insonning ayniqsa endigina hayotga qadam qo‘yib kelayotgan yoshlarning ongiga shunday fikrni singdirish kerakki, ular o‘rtaga qo‘yilgan maqsadga erishi o‘zlariga bog‘liq ekanligini, ya’ni bu narsalar ularning sobit qadam, g‘ayrat shijoatlariga, to‘la-to‘kis fidokorligi va cheksiz texnologiyasevarliklariga bog‘liq ekanligini anglab yetishlari kerak”.
Texnologiyani sharaflash texnologiya ahlining qadr-qiymatini uning mashaqqati uchun astoydil kurashish, o‘sib kamol tapayotgan yosh avlodga ta’lim-tarbiya berish jarayonida texnologiyaga munosabatlarini shakllantirish zarur bo‘lib, yosh avlod jamiyatimiz taraqqiyotida o‘z bilimi: texnologiya, kasb-hunarlari bilan hissa qo‘shishlari pedagog tarbiyachilarning oldida turgan eng muhim vazifalardan biri hisoblanadi. Kichik sinf o‘quvchilarini qo‘l texnologiyaiga o‘rgatishning asosiy maqsadi, boshlang‘ich texnologiya elementlari bosqichlarini ya’ni bajariladigan ishlarning oddiy elementlari(qog‘ozlarni buklash, qirqish, yelimlash, geometrik figuralarni yasash, applekatsiya ishlari)ni yasash bilan boshlaydilar.
Undan tashqari qo‘l texnologiyaiga o‘rgatishda “Tikish va bichish”, “Pazandachilik”, “Plistilin bilan ishlash”, “ Qog‘oz va karton bilan ishlash”, “Applikatsiya va mozayka ishlari” turlari bilan bosqichma-bosqich tanishib boradilar. Har bitta bo‘lim o‘quvchilarni hayotga mustaqil qilib tarbiyalashda muhim o‘rin egallaydi.
Yaratilgan texnologiya natijalari o‘ziga va yon atrofdagilariga foydasi tegishini ko‘rgan o‘quvchi texnologiyani asrab-avaylashga va texnologiya kishilarining mehnpt natijalarini ham hurmat-izzat qilishga o‘rganadi.
Topshirilgan ishga ma’suliyat hissini va texnologiyadagi intizomni tarbiyalash, o‘qitishni ishlab chiqarish bilan birga olib borilishi salomatlik va yosh uchun foydali, jamiyat uchun kerakli texnologiya izchilligini amalga oshiradi.
Boshlang‘ich maktablarda texnologiya ta’limi va tarbiyasining asosiy vazifalari o‘quvchilarni texnologiyaga tayyorlash, o‘qitish va umumta’lim maktablarining boshlang‘ich sinflarida kasb tanlash izchilligini takomillashtirish, davlat ta’lim standartlari talabi bo‘yicha tarbiyalash hamda o‘quvchilarni kasb-hunar egasi bo‘lib yetkazishda nazariy va amaliy bilim berish.
Texnologiya madaniyatini tarkib topishi uchun darslarda doimo bolalarning e’tiborini asbob va materiallarni saqlash qoidasi hamda joylashtirish tartibiga, ish joyini to‘g‘ri jihozlashga, materiallardan tejamkorlik bilan foydalanish usullariga, ish harakatlarining meyori va sifatiga, ish ko‘rsatkichini ta’minlovchi tadbirlarga, ishlov berishda olinggan aniqlik va tozalikka rioya qilishga va nihoyat narsani chiroyli qilib bezashga talab qilib borish kerak.
Kerakli material va asboblari bilan yetirli ta’minlanmaganlik ham texnologiya madaniyatini shakllanishiga salbiy ta’sir etadi. Ba’zan o‘quvchilarning tayyorlanmaganliklari va uyushmaganliklari tufayli o‘qituvchining ko‘p vaqti bekorga sarf bo‘ladi: biri qaychisini, iiknchisi qog‘ozini olib kelmasdan ish qilayotgan o‘rtog‘ini narsa so‘rab chalg‘itadi. Shuning uchun o‘qituvchi dars boshlashdan oldin guruh sardorlari yordamida o‘quvchilar o‘rtasidagi do‘stona o‘zaro yordamga tayanib o‘z vaqtida choralar ko‘rish lozim. Biroq har qanday holatda ham o‘quvchini uyga junatmaslik yoki jazo berish tartibida o‘quvchini ishsiz qoldirmaslik kerak, afsuski bunday hollar amaliyotda uchrab turadi.
Texnologiya ta’limiga ijodiy tashabbusiz yondashish texnologiyaning aqliy rivojlanish omiliga aylantirmaydi. Bilimlarni qo‘llashni talab qilmaydigan, tafakkurni faollashtirmaydigan texnologiya faoliyati aqliy qobiliyatlarni o‘stirmaydi.
Texnologiya ta’limi u yoki bu texnologiya jarayonida belgilangan tartibda va harakatlar izchilligiga rioya qilish kerakligini muntazam tushuntirib borish bilan birga bo‘ladigan ko‘p marta mashq qilishlar natijasida tarkib topadi.
SAVOLLAR.
1.Texnologiya deganda nimani tushinasiz?
2.Texnologiyaga qanday munosabatda bo‘lish kerak?
3.Boshlang‘ich sinflarda qanday ishlar o‘rganiladi?
4.Qo‘l texnologiyaiga o‘rgatishda asosiy maqsad nima?