2-mavzu: shaxs va uning faoliyati. Motiv va motivasiya. Reja

2.4.Psixologiyada motiv va 

motivatsiya.

 

---

 

 

24 

 

qarorlar qabul qilishda bevosita faol ishtirok etadi. Bunda o‘zining shaxsiy manfaatlarini, obro‘ 

qozonish kabilarni u keysingi o‘rinlarga qo‘yadi. 

Muvaffaqiyatga erishish ehtiyoji boshlagan ishni samarali ado etish yo‘li bilan qondiriladi. 

Bunday  inson  o‘z  oldiga  murakkab  masalalarni  qo‘yib,  uni  yaxshi  bajarib,  o‘zgalar  e’tirofiga 

intiladi. Agar u rahbar bo‘lsa, o‘zi tashabbus ko‘rsatib, so‘ngra niyatiga etish, kam tavakkal qilib, 

oqilona yo‘llarni belgilashni nazarda tutadi. Agar rahbar nimadandir xavotirlansa, tavakkal qilishi 

darajasi  yuqori  bo‘lsa,  tashabbus  ko‘rsatadi,  lekin  bajarishni  boshqalarga  yuklab,  o‘zi  chetda 

turishni afzal ko‘radi. Asosiy niyati nima qilib bo‘lsa ham o‘z obro‘siga putur etkamaslik. 

 

 Psixologik  nuqtai  nazaridan  D.Makklellandning  nazariyasiga  yaqin  nazariya 

Dj.Atkinsonnikidir.  Uning  fikricha,  muvaffaqiyatga  erishish  ehtiyoji  boshqa  bir  ehtiyoj  – 

mag‘lubiyatdan qochish bilan birgalikda qaralmog‘i lozim. Biror narsaga erishishga kuchli ehtiros 

xis qilgan odamlarda muvaffaqiyatga erishish motivatsiyasi, va aksincha. Bunday motivatsiyasi 

kuchsiz  bo‘lganlar  esa  mag‘lubiyatdan  qochishni  ko‘proq  o‘ylaydiganlardir.  Ikkala  nazariya 

asosida mualliflar birgalikda sub’ektiv jihatdan ma’qul ko‘riladigan tavakkal qilish nazariyasiga 

asos solishdi. Amaliyotdan ma’lum bo‘ldiki, samarali rahbarlar hech qachon juda yuqori darajada 

ham, o‘ta past darajada ham tavakkal qilmas ekanlar. Ular o‘z faoliyatlarida tavakkalning maqbul, 

o‘rtacha  darajasida  faoliyat  yuritib,  oldindan  muvaffaqiyatsizliklardan  o‘zlarini  asrar  ekan. 

Noaniqliklar ko‘p, tavakkal qilishga to‘g‘ri keladigan vaziyatlardan doimo iloji boricha o‘zlarini 

olib qochishar ekan. Shu bois ham ularda mag‘lubiyatga uchrash kam bo‘ladi. 

Odaml arni ng  bir-birlariga  bog‘liqligi,  aloqadorlikka  sazovor  bo‘lish  ehtiyojini  ba’zan 

partisipativ (lotincha “participate” - ishtirok, sherikchilik ma’nosini bildiradi) ehtiyoj yoki ishtirok 

etish ehtiyoji deb ataladi. Bunday ehtiyoj shaxsning do‘stona munosabatlarga intilishida namoyon 

bo‘ladi.  Bunday  odamlar  xamkasblari,  oshnalari  va  mavqe  jihatdan  o‘zidan  yuqori 

turadiganlarning  doimiy  e’tirofi  va  e’tiboriga  sazovor  bo‘lishni  istab  yashaydilar.  SHu  nuqtai 

nazardan tahlil qilinganda,