2-Mavzu: Sezgilar klassifikatsiyasi. Sezgilarning o`zgaruvchan shakllari

Chet el psixologlari va fiziologlari sezgirlikni Mendelning qonuniyatiga asoslangan holda rael, ya’ni irsiyat bilan bog’lik shaqlda tadqiq qilganlar. Speyder ta’m bilish naelga bog’lik degan xulosa chiqaradi va 100 oilada buni sinab quradi. Olingan ma’lumotlarga qaraganda, ota-onalar bilmagan ta’mni bolalari ham payqamaganligi namoyon bo’lgan.

• 
  Chet el psixologlari va fiziologlari sezgirlikni Mendelning qonuniyatiga asoslangan holda rael, ya’ni irsiyat bilan bog’lik shaqlda tadqiq qilganlar. Speyder ta’m bilish naelga bog’lik degan xulosa chiqaradi va 100 oilada buni sinab quradi. Olingan ma’lumotlarga qaraganda, ota-onalar bilmagan ta’mni bolalari ham payqamaganligi namoyon bo’lgan.
  

Sinesteziya.

• 
  Sinesteziya yunoncha birgalikda sezish degan ma’noni anglatib qeladi. Sinesteziya xodisasini har xil turdagi sezgilarda ko’zatish mumkun Ko’rish va eshitish sinesteziyasi hammadan ko’ra ko’proq uchrab turadi, unda tovush qo’zg’atuvchilarining ta’siri bilan odamda ko’rish obrazlari vujudga qeladi. Bunday tabiatli sinesteziyalar har xil odamlarda o’ziga xos ravishda kechadi, lekin ular har qaysi shaxs uchun muayyan darajada doimiy bo’lishi ko’zatiladi. Masalan, ayrim kompozitorlar (bastakorlar) — Rimskiy-Qorsakov, Skryabin kabilar «rangni eshitish» qobiliyatiga, rassom Chorlyonis, Bekzod «rangli musiqa» iste’dodiga ega bo’lganlar. Eshitish va ta’m sinesteziya hodisasi ko’pincha «o’tkir ta’m», «savlatli rang», «shirin tovush», «achchiq shamol», «bahaybat ovoz», «motamsaro osmon», «qalb o’rtar navo», singari iboralarda o’z ifodasini topgan buladi. Chunki ularning mohiyatida ikkilanganlik xususiyatlari maxsus kuchaytirgich tariqasida muhim ahamiyat kasb etadi.
  

Sezgi jarayonlari orasida bog‘liqlik qonuniyati mavjud. Bu jarayon sinesteziya yoki sintetik sezuvchanlik deb ataladi. Biz ranglarni issiq yoki sovuq ranglarga ajratishimiz mumkin. Masalan, qora, ko‘k sovuq rangga kirsa, pushti, oq ranglar esa issiq ranglar qatoriga kiradi. Bu darajalar teri bilan sezish sezgisiga ham taaluqli hisoblanadi. Huddi shu holatlar hid orqali sezishda, eshitishda ham ishlatilishi mumkin. YUqorida ko‘rsatilgan holatlar psixolog olimlar tomonidan tadqiq qilingan.

• 
  Sezgi jarayonlari orasida bog‘liqlik qonuniyati mavjud. Bu jarayon sinesteziya yoki sintetik sezuvchanlik deb ataladi. Biz ranglarni issiq yoki sovuq ranglarga ajratishimiz mumkin. Masalan, qora, ko‘k sovuq rangga kirsa, pushti, oq ranglar esa issiq ranglar qatoriga kiradi. Bu darajalar teri bilan sezish sezgisiga ham taaluqli hisoblanadi. Huddi shu holatlar hid orqali sezishda, eshitishda ham ishlatilishi mumkin. YUqorida ko‘rsatilgan holatlar psixolog olimlar tomonidan tadqiq qilingan.