2-Mavzu: Sezgilar klassifikatsiyasi. Sezgilarning o`zgaruvchan shakllari

2-Mavzu: Sezgilar klassifikatsiyasi. Sezgilarning o`zgaruvchan shakllari

2-Mavzu: Sezgilar klassifikatsiyasi. Sezgilarning o`zgaruvchan shakllari

• 
  Interoreseptiv sezgilar va ularning inson xatti haraqatidagi o`rni.
  
• 
  U.Kennonning gemostazis, introtseptiv sezgilarni fiziologiyasi, psixosomatika haqidagi qontseptsiyasi.
  
• 
  Proprioreseptiv sezgilar va ularni faoliyatdagi o`rni. N.A.Bernshteynning tadqiqoti.
  
• 
  Ekstroreseptiv sezgilar, ularni klassifikatsiyasi. Kontakt va distant retseptorlar, ularning o`ziga xosligi va xarakteristikasi.
  
• 
  Sezgilarni klassifikatsiyasiga evolyutsion va genetik yondoshuv.
  
• 
  Protopatik va epikritik sezgilar va ularning o`zaro bog’likligi.
  
• 
  Xid tajribalari. Sezgining oralik shakllari.
  
• 
  Nospetsifik sezuvchanlikni muammolari.
  
• 
  Sinesteziyani vujudga kelishi. Sezgilarni o`zaro aloqasi.
  

U.Kennonning gemostazis, introtseptiv sezgilarni fiziologiyasi, psixosomatika haqidagi kontseptsiyasi.

• 
  Introreseptiv sezgilar insonning kayfiyatida, emotsional reaksiyalari o’zgarishida ko’zga tashlanadi, bolada esa xatti xarakatning keskin o’zgarishiga sabab bo’ladi. Chunki, bola o’z tana a’zolaridagi ichki xislatlarning o’zgarishini anglash, sezish, his qilish uquviga ega emas, xuddi shu tufayli undagi xatti-haraqatning umumiy o’zgarishi belgilaridan buni sezish mumkun. Bu hodisalarning yorqin misoli sifatida quyidagi voqelikni tahlil qilamiz: bola o’z ichki interoretseptiv sezgilarini namoyish qilish maqsadida «kasal» bo’lib qolgan qo’g’irchog’ini parvarish qila boshlaydi. Interoretseptiv sezgilarning ob’ektiv ahamiyati juda yuqori, chunki ular ichki jarayonlarni o’zaro o’rin almashtirish balansini ta’minlab turishning asosi hisoblanadi.
  

Boshqacha so’z bilan aytganda, ular organizmlardagi jarayonlarni o’zaro o’rin almashib turishining gemostazi (barqarorligi) deb ataladi . Buni fanga Uolter Kennon «Gomeostaziz» nomi bilan kiritgan Ichdan paydo bo’ladigan signallar xatti-xarakatni vujudga keltiradi, stress, zo’riqish, affekt holatlarini yo`qotish (bartaraf qilish, pasaytirish), tug’ilib kelayotgan mayllarni esa ko’niktirishga yo’naltirilgan bo’ladi. Oqibat natijada, ichki tana a’zolarining faoliyatini izdan chiqish holati yuz berishi mumkun. Xuddi shu sababdan tibbiyot psixologiyasida interoretseptiv sezgilar ham muhim rol o’ynaydi. Somatik va visperal jarayonlar, ruhiy holatlar (psixosomatika) o’rtasidagi munosabatlarni o’rganish imkonini yaratadi.

• 
  Boshqacha so’z bilan aytganda, ular organizmlardagi jarayonlarni o’zaro o’rin almashib turishining gemostazi (barqarorligi) deb ataladi . Buni fanga Uolter Kennon «Gomeostaziz» nomi bilan kiritgan Ichdan paydo bo’ladigan signallar xatti-xarakatni vujudga keltiradi, stress, zo’riqish, affekt holatlarini yo`qotish (bartaraf qilish, pasaytirish), tug’ilib kelayotgan mayllarni esa ko’niktirishga yo’naltirilgan bo’ladi. Oqibat natijada, ichki tana a’zolarining faoliyatini izdan chiqish holati yuz berishi mumkun. Xuddi shu sababdan tibbiyot psixologiyasida interoretseptiv sezgilar ham muhim rol o’ynaydi. Somatik va visperal jarayonlar, ruhiy holatlar (psixosomatika) o’rtasidagi munosabatlarni o’rganish imkonini yaratadi.