2-mavzu: qora va rangli metall qotishmalar. Reja

---

2-MAVZU: QORA VA RANGLI METALL QOTISHMALAR. 
REJA: 
1.Qora va rangli metall qotishmalarning tasnifi. 
2.O‟zbekistonda mavjud qora va rangli metall rudalari. Ularning O‟zbekistonni
rivojlanishidagi ahamiyati.
3.Rudalarni qazib olish va ularga talablar. (Olmaliq, Bekobod, Navoiy 
kombinatlari) 
 
 
Qora metallurgiya
- metallurgiya sanoatining sohalaridan biri. Domna, 
poʻlat eritish, prokat metallurgiyasi, metall buyumlar ishlab chiqarish, ruda xom 
ashyosini qazib olish, boyitish, maydalash, koks kimyosi ishlab chiqarishi, 
ferroqotishmalar va oʻtga chidamli materiallar tayyorlash, noruda xom ashyo qazib 
olish va qora metallarni qayta eritish tarmoqlarini oʻz ichiga oladi. Sovuqlayin yoki 
qizdirib ishlangan prokat, poʻlat trubalar va metall buyumlar Qora metallurgiya 
mahsu-lotlarining muhim turlari hisoblanadi. 
Kishilik jamiyati taraqqiyotida mehnat qurollari va qurol-yarogʻlar juda muhim 
ahamiyat kasb etgan. Ular, asosan, yogʻoch, suyak, tosh (qarang 
Tosh davri
) va 
temirdan (qarang 
Temir davri
) tayyorlangan. Qora metallurgiya xalq xoʻjaligining 
koʻpgina tarmoqlarini rivojlantirishning asosi hisoblanadi. Kimyo sanoati, rangli 
metallurgiya, qurilish materiallari sanoati mahsulotlari bilan birga qora metallar 
mashinasozlik va 
qurilishda asosiy 
konstruksion 
material 
hisoblanadi. 
Oʻzbekistonda yetakchi mashinasozlik tarmoqlari ishlatadigan konstruksion 
materiallarning umumiy hajmida qora metallar asosiy oʻrinni egallaydi. 
Oʻzbekistonda bir necha kichikroq temir konlari bor. Sanoat ahamiya-tiga molik 
temir konlari — magmatogen genezisli, magnetit-gematit tarkibli Surenota 
(Toshkent viloyati) hamda asosan titan-magnetitli Tebinbulok temir koni 
(Qoraqalpo-gʻiston) shular jumlasidan. Oʻzbekistondagi temir konlari resurslari: 
Jizzaxdagi temir koni — 150 mln. t, Surenota temir koni — 50 mln., t, Tebinbuloq 
temir koni — 100 mln. t dan koʻp. Oʻrta Osiyoda birinchi zamonaviy metallurgiya 
kombinati 1944 yil ishga tushirilgan (qarang 
Oʻzbekiston metallurgiya kombinati
). 
Oʻzbekiston metallurgiya sanoatida 500 ming tonnaga yaqin poʻlat, 450 ming 
tonnaga yaqin tayyor prokat ishlab chiqariladi (2005) (yana q. 
Metallurgiya
, 
Ogʻir 
sanoat
).