2-mavzu. O'zbekistob elektr energetika sohasining rivojlanish istiqbollari. Energetika sohasini isloh etish

Suvning qirg’oqqa urilishi va orqaga qaytishi yo‘lida qurilgan stansiya
Dengiz yoki qirg’oqlarda to‘siq (basseyen) qurilib, u gidro trubinalar suv o‘tkazuvchi teshiklar bilan ta’minlangan bo‘ladi.
Suv qirg’oq tomonga harakatlanib basseyenga tushadi va dengiz suvi sathi basseyen suvi sathi bilan tenglashganda suv o‘tkazuvchi teshiklar yopiladi. Suv orqaga qaytganda suv sathi kamayadi, naporning kuchi oshadi natijada trubina aylanib elektr generatorini harakatga keltiradi va basseyendan suv oqib ketadi.
Bunday elektr stansiyasining kamchiligi – tuzli suv va qumli suvlarning almashinishining buzilishi, klimatga ta’siri. Afzalligi – ekologik tozaligi, organik yoqilg’ining talab etilmasligi.
Noan’anaviy geotermal energiya manbasi
Energiya ishlab chiqarishda yer tagidagi issiq manbalardan ham foydalaniladi. Bu issiqlikdan yer yuzasiga maksimal darajada yaqin bo‘lgan issiq suvlardan foydalaniladi (vulqonlar tez-tez otilib turadigan joylar).
Asosiy energiya manbasi 2 xil bo‘ladi – 1. yer tagidagi tabiiy issiqlik tashuvchi basseyenlar (gidtotermal, bug’termal yoki bug’-suv manbai) va 2. tog’lardagi issiq jismlarning (qazilmalarning) issiqligi.
Birinchi turdagi manba yer tagidagi tayyor qozon hisoblanadi, bug’ yoki suv parmalovchi quduqlar qazib olinadi. Ikkinchi turdagi manba esa, bug’ yoki issiq suv olish imkoniyatini beradi, ularni esa energetik maqsadda ishlatsa bo‘ladi.
Bu ikki turdagi manbaning asosiy kamchiligi – yer yuzasiga yaqin joylarda geotermik anomaliyasi kuchsiz joylashganligi.
Shuningdek, ishlatilgan suvni yer ostiga qayta haydash hisoblanadi, chunki u suvning tarkibida juda ko‘p tuzli zararli metallar va kimyoviy birikmalar bo‘ladi. Afzalligi – bu zahiraning tugamasligi. Vulqonlar va geyzerlar yer yuzining 1/10 qismini egallaydi.



Yangi istiqbolli energiya manbasi – biomassa
Biomassalar birlamchi va ikkilamchi turlarga bo‘linadi. Energiya olish uchun qishloq xo‘jaligi qoldiqlari, yog’och qipiqlari va boshqalardan foydalanish mumkin. Energiya olishning biologik varianti – go‘ngdan biogaz olish. Hozirgi vaqtda yer yuzida juda katta miqdordagi chiqindilar to‘planib qolgan, ular atrof-muhitga ta’sir qiladi, insonlar va hayvonlarga juda yomon ta’sir etadi. Shu sababli ulardan biogaz olish va energetikaga qo‘llash muhim hisoblanadi.
Olimlarning hisob-kitoblari bo‘yicha aholi punktlari o‘zlarining chiqindilari hisobiga elektr energiyasini olishlari mumkin. Shu bilan bir vaqtda chiqindi muammosi hal etiladi. Afzalligi – gazining konsentratsiyasi oshib ketmaydi, chiqindi o‘z-o‘zidan yo‘qotiladi natijada ekologiya yaxshilanadi.

1