2-mavzu. O'zbekistob elektr energetika sohasining rivojlanish istiqbollari. Energetika sohasini isloh etish

Generator – energiyani elektormexanik qayta o‘zgartgich bo‘lib uning yordamida mexanik energiya elektr energiyaga aylantiriladi, masalan, suv gidroturbinalar vositasida elektr generator oqimining kinetik energiyasi rotorini aylanma elektr energiyaga aylantiriladi.
Sanoat, elektr transporti, qishloq xo‘jaligi va maishiy ehtiyojlar uchun kerakli elektr energiyasi elektr stansiyalarida ishlab chiqariladi. Ularning eng ko‘p tarqalgani-issiqlik elektr stansiya (IES), gidroelektrstansiya (GES) va atom elektr stansiyalar (AES) hisoblanadi. Bu elektr stansiyalaridan tashqari keyingi vaqtlarda elektr energiyasini ishlab chiqarishda quyidagi noan'anaviy elektr stansiyalari o‘z hissasini qo‘shmoqda:
- dizel elektr stansiyasi (DES);
- quyosh elektr stansiyasi (QES);
- geotermal elektr stansiyasi (Geot ES);
- shamol elektr stansiyasi (SHES);
- suv tabiiy ko‘tarilishining elektr stansiyasi (STKES).
Hozirgi vaqtda ko‘pgina davlatlarda noan’anaviy elektr energiya manbalarining boshqa turlarini yaratish va kimyoviy element deyteriydan geliyni sintez qilish termoyadro reaksiyasini boshqarish (bu cheksiz energiya manbai hisoblanadi) ustida kattaishlar olib borilmoqda.¹
Elektr energiya manbalari
Harqanday elektr energiya manbalari energiyani bir turidan boshqa turiga aylantiradi (mexanik, yorug’lik, kimyoviy va boshqalar). Elektr energiya manbasida tok tashqi kuchlar ta’sirida manfiydan musbat tomonga yo‘nalgan.
Real elektr energiya manbasini kuchlanish yoki tok manbai sifatida tasavvur etish mumkin (masalan, batareyka).

1-rasm. Real elektr energiya manbasini kuchlanish yoki tok manbai sifatida tasavvur etish sxemasi (masalan, batareyka)


Elektr energiya manbasi
Energiya muammosi jamiyatda muhim rol tutadi. Hozirgi vaqtda asosiy energiya manbalariga gaz, ko‘mir va neft kiradi.
Ma’lumotlarga ko‘ra neft zahirasi masalan, Rossiyada 40 yilga, ko‘mir zahirasi 395 yilga va gaz zahirasi esa 60 yilga yetadi.
Energiya muammosi dunyoda muhim o‘rin tutadi.Elektr energiya manbalariga issiqlik stansiyasi, gidroelektrostansiyasi va atom elektrostansiyalari kiradi. Bulardan tashqari hozirgi vaqtda yangi energiya manbalarini yaratish bo‘yicha ishlar olib borilmoqda.