|
Иккинчи давр (1955-1965 йиллар). 50 - йил ўрталарига келиб, ҳаммага маълумки янги техник база-ярим ўтказгич элементларни юзага келиши билан, ҳисоблаш техникаси ривожланишида янги давр бошланди. Иккинчи авлод компьютерлари ишончлироқ бўлиб қолди, чунки улар амалий муҳим масалаларни бажариш даражасида узлуксиз равишда узоқ ишлай оладиган имкониятга эга бўлдилар. Айнан шу даврда ҳисоблаш техникаси билан ишлайдиган мутахассислар – дастурчилар, операторлар, эксплуатациячилар ва ҳисоблаш машинасини ишлаб чиқарувчиларга ажралдилар.
Шу йилларда биринчи алгоритмик тиллар юзага келди ва натижада биринчи тизимли дастурлар – компиляторлар ҳам яратилди. Процессор вақти қиймати (нархи) ошди, бу эса дастурлар орасидаги вақтни қисқартиришни талаб қилди.
Биринчи пакетли ишлов бериш тизимлари юзага келди, бу тизимларда дастурларни ишга тушириш кетма-кетлигини автоматлаштирилди ва шу билан бирга процессор юкланиш коэффициенти ошди. Пакетли ишлов бериш тизимларини замонавий ОТ ларининг биринчи вариантлари дейиш мумкин, чунки улар ҳисоблаш тизимини бошқаришга мўлжалланган биринчи тизимли дастурлар эди.
Пакетли ишлов бериш тизимларини амалга оширишда, топшириқларни бошқариш формаллашган тили ишлаб чиқилди, унинг ёрдамида дастурчи тизимга ва операторга ҳисоблаш машинасида қайси ишни бажармоқчи эканлиги ҳақида маълумот беради. Бир нечта топшириқлар мажмуаси, қоида бўйича перфокарталар “колода”си кўринишида бўлиб топшириқлар пакети номини олди.
Учинчи давр (1965-1980 йиллар). Ҳисоблаш машиналари ривожланишида кейинги муҳим даври шу йилларга тўғри келади. Бу вақтда, техник базада қуйидаги ўзгаришлар юз берди: алоҳида ярим ўтказгич элементлардан (транзистор типидаги) интеграл микросхемаларга ўтилди, бу эса янги учинчи авлодга, янги имкониятлар яратди.
Бу даврнинг ўзига хос хусусиятларидан бири, интеграл микросхемаларда яратилган биринчи дастурий –мутаносиб машиналардир, яъни IBM-360 машиналари сериясидир. 60 – йиллар бошида яратилган бу машиналар оиласи иккинчи авлод машиналаридан унумдорлик кўрсаткичи бўйича олдинга анчагина ўтиб кетди. Тезда, дастурий – мутаносиб машиналар ғоясини умумтан олинди.
Дастурий мутаносиблик ОТ ларни ҳам мутаносиблигини талаб қилди. Бундай операцион тизимлар ҳам катта ЭҲМ да ҳам, кичик ҳисоблаш тизимларида ҳам, турли периферик қурилмаларнинг кам сони ва кўп сони билан ҳам, тижорат соҳасида ҳам, илмий-тадқиқот соҳаларида ҳам ишлай олиши керак.
Шундай ҳамма қарама-қарши талабларни қондирадиган асосда қуриладиган операцион тизимлар жуда мураккаб “монстр”лар бўлиб чиқди. Улар кўп миллионли ассемблер қаторларидан иборат булиб, минглаб дастурчилар томонидан ёзилган бўлиб, минглаб хатоларни ўз ичига олади, улар минглаб тузатишларга олиб келади.
Операцион тизимнинг ҳар бир янги версиясида бирор хатолар тузатилиб, янги юзага келди. Кўпгина муаммоллар ва жуда катта ўлчамга қарамасдан OS-360 ва унга ўхшаш 3-чи авлод операцион тизимлари ҳақиқатдан ҳам истеъмолчиларнинг кўпгина талабларини қондирдилар. Бу авлоднинг энг катта эришган ютуқларидан бир мультидастурлашни амалга оширишдир.
Мультидастурлаш – бу ҳисоблаш жараённинг ташкил қилиш усули бўлиб, битта процессорда навбат билан бир нечта дастур бажарилади.
Битта дастур киритиш-чиқаришни амалга оширгунча кенг дастурларни олдинги кетма-кет бажарилишдаги каби (бир дастурли режим), процессор тўхтаб турмайди, балки бошқа дастурни бажаради (кўп дастурли режим). Бунда ҳар бир дастур оператив хотирадаги бўлим деб аталувчи ўз қисмига юклайди.
Бошқа янгилик – спулинг (spooling) деб аталади. Спулинг у вақтда ҳисоблаш жараёнини ташкил этиш усулларидан бири бўлиб, унга мос равишда топшириқ перфокартадан дискга ҳисоблаш марказида пайдо бўлиш тартибида ёзилади, кейин эса навбатдаги топшириқ тугалланиши билан, янги топшириқ дискдан бўшаган бўлимга юкланади.
Пакетли ишлов беришни мультидастурлашли амалга ошириш билан бирга, ОТларнинг янги типи – вақтни ажратиш тизимлари юзага келди. Ажратилган вақт тизимларида қўлланиладиган мультидастурлаш варианти, ҳар бир фойдаланувчи учун ҳисоблаш машинасидан ягона фойдаланиш тасаввурини ҳосил қилишга имкон беради.
Мультидастурлашни юзага келиши ҳисоблаш тизими тузилишига чуқур ўзгартиришлар киритишни талаб қилади. Бунда асосий ролнинг аппарат томонидан қўлланилиши катта ўрин тутади, унинг асосий хусусиятлари қуйида келтирилган:
Do'stlaringiz bilan baham: |
