2-mavzu. Korxonaning

2.3Asosiy fondlardan foydalanish samaradorligi
Asosiy ishlab chiqarish fondlaridan foydalanish samaradorligini oshishi, avvalo qo‘shimcha mablag‘ sarflamasdan turib mahsulot hajmini ko‘paytirishda o‘z ifodasini topadi.
Asosiy ishlab chiqarish fondlaridan foydalanish samaradorligini ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi bilan asosiy fondlar qiymati o‘rtasidagi aloqani aks ettiradi.
U o‘zaro bog‘langan ikki ko‘rsatkichda ifodalanadi:
Asosiy ishlab chiqarish fondlaridan olinadigan samara – bu asosiy ishlab chiqarish fondlarining har bir so‘miga to‘g‘ri keladigan mahsulot hajmini tavsiflab beradi va bu quyidagi formulalarda ifodalanadi:


Bu yerda – Fk Asosiy fond ko‘rsatkichi, yani samaradorligi
M-Mahsulot hajmi
Af-Asosiy fond qiymati
F-foyda
Masalan: Bir korxonaning 100 mln so‘mlik asosiy ishlab chiqarish fondlari bo‘lib, shu fondlar orqali 400 mln so‘mlik mahsulot ishlab chiqarirish bo‘lsa,unda asosiy ishlab chiqarish foizlaridan olinadigan samara 4 so‘mdan, ya’ni asosiy fondlarning har bir so‘miga to‘g‘ri keladigan mahsulot hajmi to‘rt so‘mdan to‘g‘ri kelishini tavsiflab beradi. Ya`ni:


Asosiy ishlab chiqarish fondlarining ikkinchi foydalanish ko‘rsatkichi bu mahsulot sig‘imidir.
Fondning samaradorlik darajasiga teskari bo‘lgan bu ko‘rsatkich mahsulotlarning fondga bo‘lgan talablik darajasini xarakterlaydi va bu quyidagi formulasi ifodalanadi.

korxonadagi mehnat vositalarining ayrim turlaridan foydalaninsh samaradorligi natural ko‘rsatkichlar yordami bilan aniqlanadi.
Masalan: bir to‘quv dastgohida metr hisobida bir kunda to‘qilgan mato, bir avtomobilga bir kunda tonna hisoboda tashilgan yuk va hokozo.

Asosiy ishlab chiqarish fondlaridan foydalanishning ikki guruhi mavjud:

Birinchi guruh - umumlashtiruvchi va qiymat ko‘rsatkichlari bo‘lib, ular asosiy fondlarning turli guruhlarini dinamika va statikada baxolash, taxlil qilish, zaxiralarni aniqlash vabashorat qilish imkonini beradi. Bunday ko‘rsatkichlarga fond sig‘imi, fond kaytimi, fond rentabelligi va boshqalar kiradi.
Ikkinchi guruh - xususiy va natural ko‘rsatkichlar bo‘lib, ko‘prok, asosiy ishlab chiqarish fondlarining faol qismi - ishchilar, mashina va asbob-uskunalardan foydalanish bilan bog‘liq.