2-mavzu. Korxonaning

Asosiy ishlab chiqarish fondlarining turlari
Asosiy ishlab chiqarish fondlari ikki turga bo‘linadi:
1. Asosiy fondlar.
2. Aylanma fondlar.
Korxonaning asosiy fondlari (asosiy kapital) deb fondlarning shunday qismiga aytiladiki, ular o‘zlarining qiymatini yangi mahsulotga asta-sekin yemirilishiga qarab o‘tkazib boradi. Bunda ular o‘zining natural (buyum) shaklini saqlab qoladi.
Bu fondlarga asbob-uskunalar, stanoklar, mashina-mexanizmlar va boshqa mehnat qurollari kiradi.
Asosiy fondlar kengaytirilgan takror ishlab chiqarishdagi ishtirokiga ko‘ra ishlab chiqarish va noishlab chiqarish asosiy fondlariga bo‘linadi.
Ishlab chiqarish asosiy fondlari moddiy ishlab chiqarish sohasida ya‘ni ishlab chiqarish jarayonida qatnashadi.
Noishlab chiqarish asosiy fondlari ishlab chiqarish jarayonida qatnashmaydi va o‘zining qiymatini mahsulotga o‘tkazmaydi. Ularning qiymati iste’molda yo‘q bo‘lib ketadi. Ularning o‘rni to‘ldirilmaydi. Ular korxona foydasi hisobiga takror ishlab chiqariladi. Bularga korxona balansida turgan, xodimlarga xizmat qiladigan turar joylar, bog‘cha, sport muassasalari va boshqa madaniy-maishiy xizmat ko‘rsatuvchi obyektlar kiradi.
Korxonaning aylanma fondlari (aylanma kapital) deb shunday fondlarga aytiladiki, ular faqat bir doiraviy aylanishda ishtirok etadi, o‘zining qiymatini yangi tovarga bir yo‘la o‘tkazadi va o‘zining natural (buyum) shaklini saqlab qolmaydi.
Bu fondlarga xomashyo, yordamchi materiallar, energiya va yoqilg‘ilar. Qishloq xo‘jaligida esa urug‘liklar, o‘g‘itlar, yosh mevazorlar, yem-hashaklar va boshqalar kiradi

Asosiy va aylanma fondlar korxona, tarmoq va butun milliy iktisodiyotining ishlab chiqarish fondlarini tashkil etadi.

Ishlab chiqarish fondlarining asosiy va aylanma fondlarga bo‘linishi asosida ishlab chiqarish vositalarining mehnat vositalariga hamda mehnat buyumlariga bo‘linishi va ularning ishlab chiqarish jarayonlarida turlicha qatnashuvi yotadi. Asosiy va aylanma fondlarning sifat ta’rifi quyidagi jadvalda keltirilgan.