2-Mavzu. Kompyuterlarni tashkil qilishning raqamli mantiqiy asoslari

Magistral – bu barcha interfeys liniyalarining to’plamidir.

Shina – ma’lum funksional maqsadlarga mos keladigan interfeys liniyalari guruhidir (ma’lumotlar shinasi, adreslar shinasi va boshqalar).

Keyinchalik «magistral» atamasi «shina» atamasi bilan almashtirila boshlandi. O’z navbatida, garchi shina tushunchasi interfeysning umumiy tushunchasidan torroq bo’lsada, «shina» tushunchasi «magistral» atamasi bilan sinonimga aylandi.

1
2
3
1
2
3
1
2
3
A) Har biri har biri bilan
B) Har biri har biri bilan
D) Magistral
Modul 1
Asosiy modul
Interfeys
Interfeys
Magistralli
interfeys
1-rasm. Modullarni bog’lash usullari

Interfeys topologiyasi

1. Nuqta – nuqta

2. Magistral

Shleyfli

3. Ko’p darajali yulduzli

1
2
1
N
1
2
N
T
Interfeyslar uchun quyidagi almashish tartiblarini ishlatish mumkin:

• Dupliks;
• Yarim dupliks;
• Simpliks (oddiy).

Dupliks interfeyslariga ikkita qurilmalar o’rtasida bir vaqtning o’zida ikkala yo’nalishda ham ma’lumotlarni uzatish qobiliyatini ta’minlaydigan interfeyslar kiradi.
Agar qurilmalar orasidagi aloqa kanali ikki tomonlama almashinuvni qo’llab-quvvatlasa, lekin har bir vaqt momentida ma’lumotlar faqat bitta yo’nalishda uzatilishi mumkin bo’lsa, almashinuv tartibi yarim dupleks deb ataladi.

Shina (magistral) – bu kompyuter tizimining bir nechta tarkibiy qismlari parallel ravishda ulanishi mumkin bo’lgan va ular orqali ma’lumotlar almashinadigan signal uzatuvchi vosita.
Shubhasiz, aksariyat interfeyslarning apparat qismlari uchun shina atamasi mos keladi, shuning uchun interfeys kengroq tushuncha bo’lsa-da, bu ikkala tushuncha ko’pincha sinonim vazifasini bajaradi.
Minimal yig’ishda shina uch turdagi liniyaga ega:

• boshqaruv;
• manzillar (adreslar);
• ma’lumotlar.

Odatda tizim ikki turdagi shinani o’z ichiga oladi:

• protsessorni TSQ va kesh-xotira bilan bog’laydigan tizimli shina;
• protsessorni turli periferik qurilmalar bilan bog’laydigan kiritish-chiqarisdh shinalar to’plami. Ikkinchisi tizim mikrosxemasiga (chipset) o’rnatilgan ko’prik orqali ulanadi.

MP
Kesh xotira
Tezkor xotira
Ikkilamchi shina
Tizimli shina
Ko’prik
Periferik qurilma.
Kiritish-chiqarish shinalri
Birlamchi shina