2-мавзу: ислом дини ва тарихи

632 йилда Пайғамбар (алайҳис-салом) вафотидан сўнг ҳокимият халифаликка сайланганлар томонидан бошқарилди.

• Абу Бакр
• Умар ибн Хаттоб
• Усмон ибн Аффон
• Али ибн Абу Толиб халифа бўлди.

Аввалги икки халифа даврида халифаликда ички низо ва фирқаланиш бўлмади. Усмон халифалиги даврининг сўнгги йилларида ички низолар пайдо бўлиб, халифага қаршиликлар кучайди. Охир-оқибат бир тўда одамлар Ҳазрати Усмоннинг уйига бостириб кирадилар ва уни ўлдирадилар.
Шом волийси Муовия халифага қарши чиқиб тезроқ халифа Усмон қотилларини топиб жазолаш талабини қўяди 657 йили Ироқнинг Сиффин

• Биринчи – халифа Али тарафдорлари бўлган, халифалик фақат пайғамбар хонадонида мерос сифатида ўтиши керак деб ҳисобловчи гуруҳ.

Натижада улардан шиалик оқими келиб чиқди.

• Иккинчи – халифа Алининг собиқ тарафдорларидан ташкил топган, уни Сиффин жангидан кейин ташлаб кетган хорижийлар (ажраб чиққанлар) гуруҳи ҳисобланади.
• Учинчи – «аҳли сунна вал жамоа» гуруҳи.

Исломдаги илк бидъат,
Фирқачилик ва адашиш хорижийлар ва шиалар гуруҳларининг фаолиятида кўзга ташланади. Бундай фирқалар асосий икки масалада юзага келган: имомат (давлатга раҳбарлик) ва ақида. Шунинг учун исломда фирқаларга бўлиниш асосан диний-сиёсий нуқтаи назардан келиб чиққан деб қаралади. Биринчи хорижийларнинг пайдо бўлишига ҳам халифа Али сиёсатига қўшилмаслик, шиалик эса, халифалик Али ва унинг авлодларига мерос бўлиб қолиши керак деб ҳисобловчилар сабаб бўлди.
Исломда фирқаларга бўлиниш Муҳаммад (алайҳис-салом) ҳадисларида айтиб ўтилган. Муҳаммад пайғамбар (алайҳис-салом) айтадилар:
«Яҳудийлар 71 фирқага бўлинди,
насронийлар 72 фирқага бўлинди,
умматим эса 73 фирқага бўлинади.

Улардан биттаси нажот топади, қолгани дўзах аҳлидир», деганларида, саҳобалар: «Нажот топадиган фирқа қайси?», деб сўраганда Пайғамбар (алайҳис-салом): «Мен билан саҳобаларим тутган йўлдагиси», деб жавоб берадилар» (имом Термизий ривояти). Ҳадисда айтилган нажот топучи фирқа «аҳли сунна вал жамоа» ҳисобланади.