2-mavzu. Fotosintez va pigmentlar. Fotosintezning yorug‘lik va qorong‘ulik reaksiyalari

 
Hujayrada aerob nafas olish sxemasi 
 
Pirouzum kislotaning oksidlanishi natijasida 3 molekula SO
2
, ammo qand molekulasidan 2 
molekula pirouzum kislota hosil bo‘lsa, SO
2
gazining miqdori 6 molekulaga teng bo‘ladi. Glyukozaning 
oksidlanishi natijasida 38 molekula ATF hosil bo‘ladi, hujayrada 380 kkal energiya to‘planib, bu energiya 
glyukozaning 50% kimyoviy energiyasi bo‘lib, qolgan qismi issiqlik tarzida tarqaladi. 
 
Nafas olish koeffitsiyenti (NOK) 
Nafas olish jarayonida ajralgan CO
2
ning yutilgan O
2
miqdoriga nisbati nafas olish koeffitsiyenti 
(NOK) deyiladi. Bu koeffitsiyent 1 dan kichik, katta yoki unga teng bo‘lishi mumkin. Uglevodlar 
oksidlanishida CO
2
va O
2
gazlarining hajmi teng bo‘ladi, ya’ni NOK 1 ga teng bo‘ladi. Organik 
kislotalarning oksidlanishida NOK 1 dan katta bo‘ladi. Masalan, oksalat kislotaning oksidlanishini 
ko‘raylik: 
2C
2
H
2
O
4
+ O
2
4CO
2
+ 2H
2
O 
NOK 
4
CO
2 4 
O
2 
Bunda oksalat kislota kislorodga boy bo‘lganligi uchun vodorodning oksidlanishi uchun faqat 
yetarli emas, balki ortiqcha bo‘lib, bir qismi uglerodning oksidlanishiga sarflanadi. Bunda N.O.K. 4 ga 
teng bo‘ladi. 
O‘simliklar oqsillar yoki yog‘lar hisobiga nafas olsa, ularning molekulasida vodorod va uglerod 
ko‘p bo‘lib, kislorod kam bo‘lganligi uchun N.O.K. 1 dan kichik bo‘ladi. Masalan, stearin kislotaning 
oksidlanishini ko‘raylik: 
C
18
H
36
O
2
+ 2CO
2
18CO
2
+ 18H
2
O 

---

NOK 
18
CO
2 0,69
2
CO
2 
Shunday qilib, uglevodlar oksidlanganda nafas olish koeffitsiyenti 1 ga teng bo‘ladi, oqsillar va 
yog‘larda 1 dan kichik, organik kislotalarda 1 dan katta bo‘ladi. Nafas olish koeffitsiyentiga qarama-
qarshi ko‘rsatkich issiqlik effektidir, yog‘larning oksidlanishida maksimal effekt kuzatiladi. 
O‘simliklar oqsillar yoki yog‘lar hisobiga nafas olsa, ularning molekulasida vodorod va uglerod 
ko‘p bo‘lib, kislorod kam bo‘lganligi uchun N.O.K. 1 dan kichik bo‘ladi. Masalan, stearin kislotaning 
oksidlanishini ko‘raylik: 
C
18
N
36
O
2
+ 2 CO
2
18CO
2
+ 18H
2
O 
NOK 
18
CO
2 0,69
2
CO
2 
Shunday qilib, uglevodlar oksidlanganda nafas olish koeffitsiyenti 1 ga teng bo‘ladi, oqsillar va 
yog‘larda 1 dan kichik, organik kislotalarda 1 dan katta bo‘ladi. Nafas olish koeffitsiyentiga qarama-
qarshi ko‘rsatkich issiqlik effektidir, yog‘larning oksidlanishida maksimal effekt kuzatiladi.