2-мавзу. Дунёдаги кўлларнинг келиб чиқиши ва географик тарқалиши Reja

Тектоник кўллар – тектоник ҳаракатлар натижасида пайдо бўлган кўллардир. Масалан: Байкал, Иссиқкўл, Танганика кўллари.
Тўғон кўллар – дарё сувининг тўсиб қўйилиши натижасида ҳосил бўлган кўллардир. Масалан: Помирдаги Сарез кўли.
Музлик фаолияти натижасида ҳосил бўлган кўллар. Бундай кўллар одатда узун бўлиб, жуда энсиз ва музлик йўналиши билан боғлиқ бўлади. Бундай кўллар Финландия, Карелия, Алп, Урал ва Кавказда ҳам мавжуд.
Вулканик кўллар – сўнган вулканлар кратери ва лава далаларида ҳосил бўлади. Бундай кўллар Камчатка ва Кавказда учрайди.
Карст кўллар – оҳактош, доломит, гипснинг ер ости сувлари таъсирида эриб, бўшлиқ ҳосил бўлиши ва уларнинг сув билан тўлиши натижасида вужудга келади.
Морена кўллари – асосан антропоген даврдаги материк музликлари таъсирида пайдо бўлган чуқурликларнинг сув билан тўлишидан вужудга келган кўлларга айтилади.
Қолдиқ кўллар – бундай кўллар асосан текисликда оқадиган дарёларнинг эски ўзанларидан ҳосил бўлган кўллардир. Бундай кўллар Амазонка, Миссисипи, Волга, Сирдарё ва Амударё каби йирик дарёлар қирғоқларида учрайди.
Лиман кўллар – дарё этагини денгиз суви босиши, сўнгра дарёнинг қуйилиш жойида қум тили орқали лиманнинг денгиздан ажралиб қолиши туфайли вужудга келадиган кўллардир. Масалан: Қора ва Азов денгизларининг паст қирғоқларида ҳосил бўлган Ҳожибей, Куелак, Ея каби лиман кўллари мавжуд.
Сунъий кўллар – кишилар вужудга келтирган, сув омборлари, антропоген таъсир натижасида юзага келган кўллар шулар жумласидандир. Буларга Кариба, Самара, Волта, Носир, Бухтарма, Киев, Куйбишев, Каховка ва бошқа кўлларни мисол қлишимиз мумкин.
Кўллар сув алмашиш характерига кўра, оқар ва оқмас кўлларга бўлинади.
Оқар кўллар – агар кўлдан сув оқиб чиқса, у кўл оқар кўл дейилади.
Оқмас кўллар – аксинча кўлга дарё келиб қуйилса-ю, лекин оқиб чиқмаса у кўл оқмас кўл ҳисобланади.