2-mavzu: Chinnigulkabilar (Caryophyllidae)sinfchasi. Raʼnokabilar (Rosidae) sinfchasi. Burchoqlar (Fabales) tartibi

Olmalar kenja oilasi — Maloideae. 
Olmalar oilasi vakillari daraxt va buta shaklidagi o‘simlik urug‘chisi bitta meva 
bargidan shakllangan, tugunchasi ostki. Mevasi shirali. O‘zbekistonda uchraydigan 
vakillarning aksariyat qismi meva daraxtlari hisoblanadi. 
Olma
(Malus) turkumining 4 turi O‘rta Osiyoda yovvoyi holda uchraydi. Guli 
soyabon gul to‘plamiga yig‘ilgan, tugunchasining ustunchasi tub qismida tutash, 
mevasida toshsimon hujayralar uchramaydi, tugunchasi 4-6 xonali, chetdan 
changlanadi. Olmaning 30 dan ortiq madaniylashtirilgan turi ma’lum. Turkumning 
keng tarqalgan turlaridan biri madaniy olma (Malus domestica). Guli qizg‘ish, oqish 
rangli, mevasi turli-tuman rang va ta’mli (
26-rasm
). Olma O‘rta Osiyo va Yevropa 
mamlakatlarining muhim meva daraxtlaridan hisoblanadi. U qadim zamonlardan 
buyon O‘rta Yevropada, xususan, Gretsiya, Italiya, Shveytsariya mamlakatlarida 
tarqalgan. Tropik mamlakatlarda olma u qadar qimmatli emas, chunki uning mevasi 
tez orada unsimon massaga ay-lanadi va bizning mamlakatlarimizdagidek shirin 
bo‘lmaydi. 
Nok
(Pyrus) turkumining vakillari, asosan, O‘rta Osiyo va Kavkaz o‘lkalarida 
tarkalgan. Turkumning 25 ga yaqin turidan O‘rta Osiyoda 5 tasi yovvoyi holda 
uchraydi. Olmadan gulning soxta yoki dasta to‘p gullarida uchrashi bilan farq qiladi. 
Bu turkumning muhim turlaridan madaniy nok (Pyrus domestica) hisoblanadi. 
Baland bo‘yli daraxt, barglari yuraksimon yoki yumalok, uzun bandli, yaltiroq, 
chetlari qirqilmagan, muhim xo‘jalik ahamiyatiga ega bo‘lgan meva daraxti. 5.000 
ga yaqin madaniylashtirilgan navlari ma’lum, o‘z ahamiyatiga ko‘ra olmadan so‘ng 
ikkinchi o‘rinda turadi. 

---

Do‘lana
(Crataegus) turkumining vakillari ham daraxt o‘simlik bo‘lib, O‘rta 
Osiyoda 22 turi yovvoyi holda keng tarqalgan. Bular orasida, ayniqsa, sariq do‘lana 
(Crataegus pontica) va qizil do‘lana (C. turkestanica) keng tarqalgan. U olma, nok 
singari inson tomonidan sevib tanovul qilinadigan muhim o‘simliklardan 
hisoblanadi.