2-Мавзу. Асосий макроиқтисодий кўрсаткичлар ва уларни ҳисоблаш

å Qⁱ₁ Pⁱ₁
Дефлятор = ------------- 100
å Qⁱ₁ Pⁱ₀
Бу ерда: i – дефляторни ҳисоблаш учун бозор саватига киритилган товарлар сони;
Qⁱ₁ – жорий йилда бозор саватига киритилган i – товар ёки хизматлар ҳажми миқдори (Масалан 2 кг шакар, 2 дона кўйлак ва ҳ.к);
Pⁱ₁ – жорий йилда бозор саватига киритилган i — маҳсулотнинг шу йилга баҳоси;
Pⁱ₀ – жорий йилда бозор саватига киритилган i – маҳсулотнинг базис йилдаги баҳоси.
Дефляторни ҳисоблаш шартлари:
- одатда ўтган йилга нисбатан ҳисобланади;
- бозор савати жорий йилда аниқланиб кейинги йилларда ўзгартирилиши мумкин;
- бозор саватига ҳам истеъмол ишлаб чиқариш характеридаги товарлар ва хизматлар киритилади;
- бозор саватига киритилган товарлар ва хизматлар турларининг умумий ЯИМ даги улуши катта қисмини ташкил қилиши керак;
- бозор саватига киритилган товарлар ва хизматлар ҳажмлари ўртасидаги нисбат уларнинг ЯИМ даги улушлари ўртасидаги нисбатга мос келиши керак.
Номинал ЯММ
Реал ЯИМ = ———————————— 100
Дефлятор
Истеъмол нархлари индекси қуйидагича аниқланади:
å Qⁱ₀ Pⁱ₁
ИНИ = ------------- 100
å Qⁱ₀ Pⁱ₀
Бу ерда:
Qⁱ₀– базис йилда бозор саватига киритилган i – товар ва хизматлар ҳажми;
Pⁱ₁ – i – товарнинг жорий йилдаги баҳоси;
Pⁱ₀ – i – товарнинг базис йилдаги ҳажми.
Истеъмол нархлари индекси ҳисоблашнинг шартлари;
- бозор савати базис йил учун аниқланади ва бир неча йил давомида ўзгармайди;
- бозор саватига фақат истеъмол характеридаги товарлар ва хизматлар киритилади;
- бозор саватига киритилган товарлар ва хизматларнинг ҳажми истеъмол харажатларининг катта қисмини ташкил этиши керак.
ИНИ кўрсаткичининг камчилиги шундаки бозор савати таркиби ўзгармас бўлганлиги туфайли аҳоли истеъмоли таркибида товарлар ва хизматлар улушининг ўзгарганлигини, шунингдек товарлар ва хизматлар сифатида рўй берган ўзгаришларни ҳисобга олиш имконини бермайди Шу сабрбли бу инднкс баҳолар даражасини бироз ошириб кўрсатади.
ЯИМ дефлятори эса бозор саватига жорий йида киритилмай қолган товарлар баҳоларининг ошишини ҳисобга олиш имконини бермаслиги туфайли баҳолар даражасини бироз пасайтириб кўрсатади. Шу сабабли бу икки индекснинг ўртача даражасини характерловчи Фишер индекси ҳисобланади: