2-mavzu : sug‘urta munosabatlarida qo’llaniladigan ibora va tushunchalar reja

Kvotali qayta sug‘urtalash
- sug‘urta kompaniyasi qayta sug‘urtalovchi 
kompaniya bilan kelishgan holda unga risklarni bir qismini beradi. Bu operatsiya 
kvota shartnomasi orqali rasmiylashtiriladi. Qayta sug‘urtalovchi kompaniyaga 
sug‘urta mukofotini tegishli qismi beriladi va qayta sug‘urtalovchi kompaniya 
mutanosib ravishda ko‘rilgan zararni qoplashda ishtirok etadi. 
Vositachilik haqi
- mijozlarni sug‘urtaga tortganligi uchun sug‘urta 
kompaniyasi tomonidan vositachilarga (sug‘urta brokeri, agent) to‘lanadigan haq. 
Vositachilik haqining miqdori sug‘urtaning turiga va kelib tushgan mukofotning 
hajmiga bog‘liq holda sug‘urta mukofotiga nisbatan foizlarda to‘lanadi. 
Sug‘urta polisi
- sug‘urta shartnomasi tuzilganlik faktini tasdiqlovchi hujjat. 
Sug‘urta polisida quyidagi rekvizitlar bo‘lishi shart: sug‘urta kompaniyasining 
yuridik manzili, sug‘urtalanuvchining nomi, sug‘urta ob’ekti, sug‘urta mukofotining 
miqdori, shartnomaning amal qilish muddati. Sug‘urta qoplamasini to‘lashda 
sug‘urtalanuvchi sug‘urta polisini sug‘urta kompaniyasiga taqdim etishi zarur. 
Sug‘urta dalolatnomasi
- sug‘urta hodisasi ro‘y berganda sug‘urta 
kompaniyasi tomonidan tuziladigan hujjat. Dalolatnomada mol-mulkning 
zararlanish yoxud nobud bo‘lish sabablari, ko‘rilgan zarar miqdori va boshqa 
ko‘rsatkichlar bo‘ladi. Dalolatnomaga, zarur hollarda sug‘urta hodisasi va mol-
mulkning zararlanganligini tasdiqlovchi tegishli tashkilotlarning (yong‘inga qarshi 
kurash, davlat avtomobil nazorati, qishloq xo‘jaligi, veterinariya xizmati va 
boshqalar) yozma hulosasi ilova etiladi. Xalqaro sug‘urta munosabatlarida sug‘urta 
dalolatnomasini adjaster yoki avariya komissari tuzadi va mohiyatan avariya 
sertifikatiga yaqinlashadi. 
Sug‘urta mukofoti-
sug‘urta xizmatini ko‘rsatganlik uchun to‘lanadigan haq. 
Sug‘urta mukofotining miqdori sug‘urta summasiga nisbatan foizlarda aniqlanadi. 
Sug‘urta mukofotining miqdori aniq summalarda ham ifodalanishi mumkin. 
Masalan, avtomobil egalarining uchinchi shaxsga zarar keltirish fuqarolik 
javobgarligini sug‘urtasida sug‘urta mukofoti aniq pul birligida ko‘rsatiladi. 
Sug‘urta puli -
sug‘urta majburiyatini bajarish hamda sug‘urta operatsiyalarini 
moliyaviy barqarorligini ta’minlash maqsadida yuridik shaxs maqomiga ega 
bo‘lmasdan o‘zaro kelishgan holda bir qancha sug‘urta kompaniyalarining ixtiyoriy 

---

uyushmasi. Sug‘urta puli, asosan, xavfli, yirik ob’ektlarni sug‘urtalash maqsadida 
tashkil etiladi. har qaysi kompaniya o‘z sug‘urtalangan riskni pulga beradi va buning 
uchun, pul orqali yig‘ilgan sug‘urta mukofotlarining bir qismini oladi.