2-маъруза. Мавзу: Суюқликларни узатиш. Насослар соат. Режа: Насослар ва уларнинг турлари

2.39-расм. Оддий насоснинг узатиш диаграммаси.

Кривошипнинг бурилиш бурчаги α= 90° бўлганда, максимал узатиш бўлади.

Насоснинг нотекис узатиши қуйидаги нисбат билан аниқланади: ψ = V_мак/V _ур.
Оддий ҳаракатли насос учун нотекислик коэффициенти ψ = π бўлса, икки
томонлама ҳаракатли насос учун ψ_II = π / 2 = 1,57, учталик учун эса - ψ_III = 1,047.
Икки томонлама ҳаракатли насоснинг узатиш диаграммаси бир-бирига
нисбатан ўгирилган синосоидалар ташкил этади (2.40-расм), 3 босқичли насос
учун эса 3 та синосоиданинг 120° га сурилган бўлади (2.41-расм).

2.40-расм. Икки томонлама ҳаракатланувчи насоснинг узатиш диаграммаси.



2.41-расм. Уч босқичли насоснинг узатиш диаграммаси.

Натижавий узатиш эгри чизиғи I, II ва III ордината эгри чизиқларининг йиғиндиси бўлиб, хизмат қилади, чунки улар оддий насосларнинг узатиш даврига тўғри келади. Графикдан кўриниб турибдики, 3 босқичли насосларнинг суюқлик узатиши текисланиб боради.

Оддий насосларнинг узатиш ва сўриш қувурларидаги нотекисликни
камайтириш учун уларга бевосита ҳаво қалпоқчалари ўрнатилади. Ҳаво
қалпоқчалари буфер ҳажм ҳисобланиб, унинг 50% ҳажмини ҳаво эгаллайди. Сўриш пайтида, қалпоқчага суюқлик кирганда ундаги ҳаво сиқилади, агар, узатиш ўртача қийматдан камайса, суюқлик ичидан чиқариб юборилади.
Қалпоқчадаги ҳаво босимининг ўзгариш фарқи кам бўлса, суюқликнинг сўриш
ва ҳайдаш қувурларида ҳаракати бир текисда бўлади.
Поршенли насоснинг унумдорлиги узатиш босимига боғлиқ бўлмасдан
доимий, катталик бўлиб қолади.
Насос қувватини ҳисоблашда ва иш жараёнидаги носозликларни аниқлашда индикатор диаграммасидан фойдаланилади.
Насос цилиндрини абсолют босимини поршен босиб ўтган йўли ёки ҳажмига боғлиқлигини кўрсатиб беради. Насос цилиндрига, ўрнатилган индикатор ёрдамида индикатор диаграмма чизилади. 2.42-расмда ав чизиғи сўриш жараёнига мос келади. Насосдаги босим атмосфера босимдан паст бўлади ва р_в га тенг бўлади. Поршеннинг в нуқтаси энг четки ўнг ҳолатига мос келади. Бу ҳолатда сўриш клапани ёпиқ бўлади. Поршен ўнгга қараб ҳаракати бошланганда, цилиндрдаги босим бирданига р_н қийматгача кўтарилади (вс чизиқ). р_н-р_а босимлар фарқи остида ҳайдаш қувуридаги клапан очилади ва суюқлик узатила бошлайди (са чизиғи). а ва с нуқталардаги босимнинг тебраниши клапанларни очилиш пайтидаги инерцияси туфайли ҳосил бўлади.
Индикатор диаграммаси ёрдамида насоснинг индикатор қувватини аниқлаш мумкин. Унинг қиймати диаграмма юзасига тенг деб олинади. Индикатор қувватини била туриб, фойдали қувватни аниқлаш мумкин бўлади: