2-Ma’ruza: Falsafiy tafakkur taraqqiyoti bosqichlari: Sharq va G’arb falsafasi. Reja

Ikkinchidan,  o’rta  asrlarda  din  G’arbda  ham,  SHarqda  ham  feodal 

jamiyatning hukmron mafkurasi hisoblangan. Bu davrda cherkov eng yirik kuch 

bo‘lgan.  SHuningdek,  u  siyosiy  jihatdan  ham  o‘ta  markazlashgan  tashkilot 

sanalgan. 

Dindorlar 

amalda 

birdan-bir 

o‘qimishli  odamlar  bo‘lgan. 

Huquqshunoslik,  tabiatshunoslik  va  falsafaning  mazmuni  cherkov  ta‘limoti  bilan 

muvofiq holatga keltirilgan.  

Muqaddas  kitob  aqidalari  falsafiy  mulohazalarning  tayanch  nuqtasiga 

aylangan.  Bu  davrda  bilim  emas,  balki  e’tiqod,  fan  emas,  balki  din  afzal 

ko’rilgan.  Teotsentrizm,  ya‘ni  Xudoga,  uning  mohiyatiga  dunyoning  birinchi 

sababi  va  birinchi  asosi  sifatida  yondashish  o‘rta  asrlar  falsafasiga  xos 

xususiyatdir.  Masalan,  o‘rta  asrlarda  Xitoyda  dao  haqidagi  ta‘limot  din 

ehtiyojlariga  to‘la  moslashtirilgan:  dao  tabiiy  qonun  sifatida  emas,  balki  ilohiy 

qonun sifatida namoyon bo‘lgan.  

Buddizm  falsafasi  asosiy  e‘tiborni  borliqning  o‘tkinchiligi  va  yo‘qlikning 

haqiqiyligi,  jonning  boqiyligi  va  abadiy  ma‘naviy  dunyoni  anglab  etish  yo‘lida 

o‘zlikni kamolotga etkazish orqali uning o‘z shakl-shamoyilini o‘zgartirishi  bilan 

bog‘liq  muammolarni    o‘rganishga  qaratgan.    Konfutsiychilik  feodal  tuzumni 

oqlash  uchun  buddizm  va  daosizmning  idealistik  va  daosizm  g‘oyalarini 

o‘zlashtirgan:  odamlar  o‘zlarining  «yomon»  niyatlarini  jilovlab,  taqdirga 

bo‘ysunishlari  lozim.  Hokimiyatga  bo‘ysunish,  uni  ardoqlash  va  hurmat  qilishni 

---

talab  etuvchi  «Osmon  qonuni»  haqidagi  ta‘limot  konfutsiychilikda  eng  muhim 

ta‘limotga aylangan.