2-Maruza Biosfera. Tabiiy resurslar, ulardan oqilona foydalanish va atmosfera muhofazasi. Suv va Tuproq resurslari va uni muhofazasi. O‘simlik, hayvonot dunyosi va ularni muhofaza qilish

Jadval. Dunyo mamlakatlari bo‘yicha maishiy chiqindilarni utilizatsiya qilishning 
nisbiy ko‘rsatkichi, % 1-Jadval 
Mamlakat 
Kuydirish 
Chiqindixona-ga 
chiqarish 
Kompost- 
lash 
Boshqa- 
Lar 
Shveysariya 
80 
18 
2 
- 
Yaponiya 
72 
24.5 
1.5 
2 
Shvetsiya 
56 
34 
9.9 
0.1 
Belgiya 
47 
44 
9 
- 
Niderlandiya 
40 
44 
15 
1 
Fransiya 
36 
47 
8 
9 
Daniya 
32 
64 
4 
- 
Germaniya 
28 
69 
2 
1 
Italiya 
18.5 
35 
5.5 
41 
AQSH 
8 
82 
- 
10 
Kanada 
6 
93 
- 
1 
Ispaniya 
5 
76 
19 
- 
Buyuk Britaniya 
2 
2 
98 
- 
Rossiya va MDH 
5 
95 
- 
- 
Atmosfera havosi ko‘rinmas va elementlarga to‘liq bo‘lib, atrof muhitning abiotik omili sifatida 
ahamiyatga ega. Havo o‘z ichiga 78 % azot, 21 % kislorod, 0,94 % argon, 0,03 % karbonat angidrid 
va boshqa gazlarni oladi. Karbonat angidrid gazi fotosintez jarayonini amalga oshirishda qatnashadi. 
Fotosintez karbonat angidrid, suv va quyosh nuri ta‘sirida borib, uning mahsuloti glyukoza, kislorod 
va suv bug‘idan iborat. Inson faoliyati karbonat angidrid gazini atmosferaga tashlanishini orttirib 
yubormoqda. Gaz, ko‘mir va boshqa isitish neft` mahsulotlari million yil oldin yashagan 
organizmlarning qoldiqlari bo‘lib, ularning zahirasi kamayib bormoqda. Bu yoqilg‘ilar ishlatilishi 
natijasida atmosferaga chiqsa, CO 
2 
gazini miqdorini orttiradi va bu gaz bir qator muammolarni olib 
keladi. CO 
2 
gazini miqdorini atmosferada oshishi avvalo, Yerda global isishga olib keladi.
AQSHdagi eng issiq iqlim Kaliforniyadagi O‘lik vodiyda 1913 yil iyul oyida kuzatilgan. Yuqori 
harorat 57 
0
C ni tashkil qilgan. Rekord darajadagi eng sovuq temperatura Antarktikada kuzatilib, - 
89 
0
C ni tashkil qilgan.
Global isish 
1895- yildan 1995 - yilgacha Yerdagi o‘rtacha kun harorat 100 yillik davr
mobaynida 1
0
C ga ko‘tarilgani aniqlandi. Hech kim buning sababi insonlar faoliyati natijasi,

---

yoki Yerning tabiiy ob- havosi natijasi ekanligini aniq aytolmaydi. Global isish qanday
o‘zgarishlarga sabab bo‘lishi mumkin?
Bo‘ron soni oshishi mumkin. Muz qutblarining erishi boshlandi, bular dengiz suvi 
sathini ko‘taradi va qirg‘oqbo‘yi hududlarini suvga g‘arq qiladi. Ob-havoning isishi tropik
kasalliklarni keltirib chiqarmoqda, misol uchun bezgak kasalligi ko‘p tarqalishi kuzatilmoqda.