2. Makroiqtisodiyot fanining tadqiqot usullari. “Resurslar- tovarlar va xizmatlar” hamda “daromadlar –xarajatlar”ning doiraviy oqimi modeli

14.2. R.Solou modelida kapitalning chiqib ketishi aholi soni o’sishing barqaror muvozanat va iqtisodiy o’sishga ta’siri.
Amortizatsiya quyidagicha hisobga olinadi: agar yiliga eskirish hisobiga kapitalning qayd etilgan d qismi chiqib ketadi deb hisoblasak (chiqib ketish normasi), chiqib ketish miqdori kapital hajmiga proporsional bo’ladi va dk ga teng bo’ladi. Grafikda bu aloqadorlik koordinata boshidan d burchak koeffitsenti bilan chiquvchi to’g’ri chiziq bilan aks ettiriladi.(15.2. chizma).

I,dk

dk

sf(k)

k₁ k* k₂ k

14.2.-chizma. Investitsiyalar va kapitalning chiqib ketishining iqtisodiy muvozanatga tasiri

Investitsiyalar va chiqib ketishning kapital zahirasi dinamikasiga ta’sirini Δk=I-d, yoki investitsiyalar va jamg’armalar tengligidan foydalanib Δk=s·f(k)-dk kshrinishida yozish mumkin. Kapital zahirasi(k) investitsiyalar hajmi kapitalning chiqib ketishi hajmiga teng bo’lguniga qadar, ya’ni s·f(k)=dk shart bajarilguniga qadar oshib boraveradi. SHundan so’ng bitta ish bilan band xodimga to’g’ri keladigan kapital zahirasi ( fond bilan qurollanganlik) o’zgarmaydi (Δk=0).

Investitsiyalar hajmi kapitalning chiqib ketishi hajmiga teng bo’lgan sharoitdagi kapital zahirasi darajasi fond bilan qurollanganlikning muvozanatli (barqaror) darajasi deyiladi va k* deb belgilanadi. k* ga erishilganda iqtisodiyot uzoq muddatli muvozanat holatida bo’ladi.

Muvozanat barqaror bo’lishiga sabab k ning dastlabkit miqdori qandayligidan qat’iy nazar iqtisodiyot muvozanat holatiga, ya’ni k* ga intiladi. Agar k ning boshlang’ich miqdori k* dan kam bo’lsa, yalpi investitsiyalar (sf(k)) chiqib ketish miqdori ( dk) dan ko’p bo’ladi va kapital zahirasi sof investitsiyalar miqdoriga ko’payib boradi. Aksincha k₂ > k bo’lsa, investitsiyalar amortizatsiyadan kamligini anglatadi. Bu holda kapital zahirasi muvozanatli darajaga qadar kamayib boradi ( 15.2.-chizma).

Jamg’arish normasi fond bilan qurollanganlikning barqarorr darajasiga ta’sir ko’rsatadi. Jamg’arish normasining s₁ holatdan s₂ holatga siljishi investitsiyalar egri chizig’ini yuqoriga s₁f(k) holatdan s₂f(k) holatga qadar siljishini keltirib chiqaradi (15-3. -chizma).

Boshlang’ich holatda iqtisodiyot kapitalning barqaror zahirasi k*₁ ga ega bo’lib, investitsiyalar amortizatsiyaga teng edi. Jamg’arish normasi oshganidan so’ng investitsiyalar (I’₁ - I₁₎ miqdorga o’sdi, kapital zahirasi (k*₁) va amortizatsiya (dk₁) esa o’zgarmasdan qoldi. Bunday sharoitda investitsiyalar kapitalning chiqib ketishi (amortizatsiya)dan ortiqlik qiladi va kapital zahirasining yangi muvozanat darajasi (k*₂) ga qadar o’sishini keltirib chiqaradi. k*₂ esa fond bilan qurollanganlik va mehnat unumdorligining yuqoriroq darajalari bilan xarakterlanadi.

I.dk
dk

s₂f (k)

I’₁