2-Lektsiya. Mineral hám organikalíq tóginler haqqínda túsinik. Tóginlerdi qollaw usíllari hám ekologiyasi. Tóginler haqqínda túsinik. Azotli tóginler

4NH₃+50₂-4NO+6H₂O

2NO+O₂→2NO₂(eki okisli azot)

2NO₂+H₂O=HNO₃+HNO₂

3NO₂+H2O=2NHO₃+NO

Azot kislotası nitratlı hám ammiak nitratlı tóginlerdi alıwda paydalanıladı.

Sintetik ammiak penen azot kislotası sanaatta azotlı mineral tóginlerdi islep shıǵıwdaǵı tiykarǵı produkt.

Azotlı toginler 4 gruppaǵa bólinedi.

Nitratlı (selitralı) – NaNO₃, Ca(NO₃)₂

Ammoniyli xam ammiaklı – (NH₄)₂SO₄, NH₄Cl, suyık toginleri

Ammoniy – nitratlı – NH₄NO₃

Amidli – CO(NH₂)₂, CaCN₂, MFU

Azotlı tóginler turleriniń 1960j. ammiak selitrası 73%in, ammoniy sulfatı 18%in hám qalǵanları bolsa 9%in quradı. 1980 jılda ammiak selitrası mochevina 26%, suyıq ammiak 4%, azotlı quramalı tóginler 22% boldı. Házirgi waqıtta kontsentrlengen tóginler kóbirek shıǵarılmaqta.

Nitratlı tóginler: natriy selitrası (NaNO₃); azot 15-16%, natriy-26%. Burın (1830-1914jj.) tábiyiy kánlerden /Chili/ alınǵan. Kaltsiy selitrası – Ca(NO₃)₂; azot 13-15%. 1905j. Nervegiyada alına baslaǵan Azot kislotasıń hak penen neytralizatsiyalap alınadı.

CaCO₃+2HNO₃=Ca(NO₃)₂+H₂O+CO₂.

Ak reńli kristall duz, suda jaqsı eriydi. Iǵal sorıwshanlıǵı kutá joqarı.