2 laboratoriya ishi uitston ko‘pirigi yordamida o‘tkazgichlarning qarshiligini o‘lchash Kerakli asbob va materiallar

ISHNING BAJARILISHI

Qarshiligi noma’lum to‘lgan o‘tkazgichning qarshiligini topish uchun kalitni ulab manbaadan elektr toki yuboriladi .Tok zanjirning , , va qismlardan o‘tadi. Bu qismlardagi o‘tkazgichlarning qarshiligi xar xil to‘lgani uchun ulardan o‘tayotgan tok kuchlari xam xar xil bo‘ladi? qismidan tok o‘tgani uchun galvonometrning strelkasi dan og’ib chetlanadi. Galvanometr-ning strelkasini ga keltirish uchun qism ustida xarakatlanadigan surilgichning o’ng yoki chap tomonga siljitish uchun ning qiymatini o‘zgartirish kerak. Galvanometr strelkasi ni ko‘rsatganda va nuqtalardan potentsiallarning qiymatlari bir xil bo‘ladi. Bu xolda galvanometrdan tok o‘tmaydi, shuning uchun strelka da turib qoladi.

Zanjirning va nuqtalari orasida tok to‘lmaganligi uchun va qismlarda tokning kuchi to‘lsa Om qonuniga asosan va nuqtalar orasidagi potentsiallar ayirmasi.

bo‘ladi. Bundan tok kuchini topamiz.

qismidagi tok (2)

qismidagi tok (3) qismidagi tok (4)

(1) bilan (3) ning (2) bilan (4)ning chap tomonlari o‘zaro teng to‘lgani uchun o’ng tomonlarini xam o‘zaro teng deb yozish mumkin.

(5) (6)

(5)ni (6)ga to‘lsak:

(7)

ekanligini nazarda tutib qisqartirsak:

;

karshiliklari va to‘lgan simlar bir xil o‘tkazgichdan olinib ko’ndalang kesim yuzi o‘zgarmas to‘lsa qarshiliklar nisbati o‘rniga simlarning uzunliklari nisbatini olish mumkin: Chunki o‘tkazgichning ko’ndalang kesim yuzi o‘zgarmas to‘lganda qarshilik o‘tkazgichning uzunligiga to‘g’ri proportsional bo‘ladi.

(8) (9)

bu yerda simning solishtirma qarshiligi S-AV -simning ko’ndalang kesim yuzi -AV kesimning uzunligi. AV-kesimning uzunligi (9)ni (8)ga to‘lamiz.

(10)

ning bu qiymatini (7)ga qo‘yamiz.

(11)

Noma’lum R qarshilik (11) formula yordamida xisoblab chiqariladi.

1.Berilgan noma’lum qarshiliklar (ikkita) qarshiligi birin ketin aniqlanadi.

2.Noma’lum 1-chi va 2-chi qarshiliklar ketma-ket ulanib uning umumiy qarshiligi aniqlanadi.

3.Noma’lum 1-chi va 2-chi karshiliklar parallel ulanib ularning umumiy qarshiligi aniqlanadi ketma-ket ulash parallel ulash