2-kurs Moddalarni mеmbrаnаlаr orqali tashilishi, mоddаlаr аlmаshinuvigа kirish. Reja

Hujayra ichi yoki tashqi signallar birlamchi messenjerlar deyiladi va ular kimyoviy, fizik va biologik bo’lishi mumkin: bularga gormonlar, sitokinlar, o’sish omillari, neyrotransmitterlar, feromonlar, purinlar, quyosh nuri, mexanik ta’sirotlar v.b. kiradi.

• Hujayra ichi yoki tashqi signallar birlamchi messenjerlar deyiladi va ular kimyoviy, fizik va biologik bo’lishi mumkin: bularga gormonlar, sitokinlar, o’sish omillari, neyrotransmitterlar, feromonlar, purinlar, quyosh nuri, mexanik ta’sirotlar v.b. kiradi.

• Membrana reseptorlari

• Fizik yoki kimyoviy signallarni qabul qilish va o’tkazish uchun hujayrada reseptor oqsillar mavjud. Reseptor oqsillar membranada domenlar ko’rinishida tuzilgan:
• Reseptor domen – spesifik signal bilan bog’lanish
• Efektor domen – membrana ichida joylashib domenlar orasida signallarni o’tkazish uchun kerak.
• Mediator domen – spesifik triggerlar (ikkilamchi messenjerlar) sinteziga javob beradi.
• Reseptorning qo’zg’olish bosqichlari
• Effektor birikishi
• Desensibilizatsiya
• Transmembran signal o’tishi
• Keyingi tuzilma bilan kompleks hosil qilish

• Reseptor tiplari

• Hujayraning tashqi membranasida joylashgan reseptorlarning qanday tuzilma bilan bog’langanligiga ko’ra 3 xil tipi mavjud;
• 1-tip – Kanallar bilan bog’liq reseptorlar
• 2-tip – Fermentativ faollikka ega reseptorlar
• 3-tip - G-oqsilga bog’liq bo’lgan reseptorlar.

Hujayra ichi reseptorlari tuzilishi (steroidli va tireoid gormon reseptorlari)

• 1) Tanib olish va bog’lanish domeni
• Reseptor polipeptid zanjirning С-oxirida joylashgan
• 2) DNK bilan bog’lanish domeni
• 3) Reseptorning o’zgaruvchan qismi
• Polipeptid zanjirning N-uchli qismida joylashgan
• Тranskripsiyani boshqarishda qatnashuvchi oqsillar bilan bog’lanish qismi