2-kurs, кечки O‘quv-uslubiy majmua bilim sohasi

Son

Umumiy tavsifi

Son (数词 shuci) – umumiy raqamlar, predmetlar miqdorini yoki sanalayotgan predmetlarning tartibini ifodalovchi so‘z turkumi.

Predmetlarning miqdorini aniqlayotganda son ot bilan bi­rikib keladi. Sonning ot bilan birikmasi ko‘pgina vazifalarni bajaradi. Gapda bu birikma ega, kesim, to‘ldiruvchi, aniqlovchi va hol vazifasini bajarishi mumkin. Predmetlarning sanalish tartibini aniqlayotganda son aniqlovchi vazifasini bajaradi. Ba’zan u hol ham bo‘lishi mumkin.

Sonlar tasniflanishi

Sonlar xitoy tilida 2 ta sinfga bo‘linadi: sanoq va tartib sonlar.

Sanoq sonlar raqamlarni yoki predmetlarning miqdorini ifodalaydi: 五 wu besh, 十五 shi wu o‘n besh, 五十 wushi ellik, 一个人 yi ge ren bitta odam.

Sodda (bir morfemalik) sonlar 1 dan 10 gacha bo‘lgan raqam­larni ifodalaydi. Murakkab sonlar (11 dan 19 gacha) sodda son­larni qo‘shish yo‘li bilan hosil bo‘ladi. Ular tarkibga kiruvchi morfemalar sonlari summasi bilan ifodalanadi va additiv sonlar deb nomlanadi. Murakab sonlar (20 dan 90 gacha)sodda son­larni qo‘shish orqali yasaladi, biroq ularning ma’nosi qo‘­shish­da emas, balki tarkibga kiruvchi morfemalarni ko‘payti­rishda asos­lanadi. Bunday sonlar multiplikativ deb nomlanadi.

Tartib sonlar predmetlarning sanalish tartibini belgilay­di. Tartib sonlarning ko‘rsatkichi sifatida 第di prefiksi ish­la­tiladi, masalan, 第二 dier ikkinchi, 第五 diwu beshinchi, 第十 dishi o‘ninchi.