2-kurs, кечки O‘quv-uslubiy majmua bilim sohasi

Mustaqil ta’lim ………………………………………………………………..185

Glossariy……………………………………………………………………….187

1. 
   Ma’ruza mashg’ulotlari mavzusi.
   

1-ma’ruza: O‘zbek xitoyshunosligining yuzaga kelishi va
taraqqiyoti tarixidan
Reja:

1. 
   Xitoy filologiyasi kafedrasining tashkil topishi
   
2. 
   Kafedrada o‘qitiladigan fanlar
   
3. 
   Kafedra professor-zo‘qituvchilari tomonidan nashr etilgan ishlar
   

Xitoy filologiyasi kafedrasi 1918 yili Turkiston Sharq­shu­nos­lik institutining avlodi hisoblanadi. Bu davrda XX asrning unutilmas siymolari orasida shu dargohga asos solgan ustozlarimiz I.A.Kissen va U.M.Mamatoxunovalar xissalari nafaqat xitoyshu­nos­lik, balki jahon tilshunosligi va adabiyot­shunosligi rivojla­nishida salmoqli iz qoldirganini alohida tilga olish darkor. Keyinchalik kafedraning yuksalishida katta o‘qituvchilar O.A.Vagin, N.Xoxlov, I.Ro‘zboqiev, M.I.Muldaku­lova, G.I.Larionov, N.O.Ze­vush­kina, M.I.Molojatovalar o‘zla­ri­ning munosib hissasini qo‘sh­dilar. Fakultetning ilk tashkil etilgan damlarida B.A.Pestovskiy tomonidan xitoy tili va adabiyoti fanlaridan ma’ruzalar o‘qilar edi. 1924 yili Turkis­ton sharqshunoslik instituti ToshDUga (hozir­da Mirzo Ulug‘bek nomidagi Milliy universitet) sharqshunoslik fa­kulteti sifa­ti­da qo‘shiladi. Bu davrga kelib xitoy tili o‘qituv­chi­lari safiga ushbu til bo‘yicha 304 betlik “Zamonaviy xitoy tili gram­mati­kasi” kitobini yaratgan yirik tilshunos professor Ye.D.Po­li­vanov qo‘shiladi. 1930 yili sentyabr oyiga kelib Milliy univer­sitetning sharq fakulteti o‘z faoliyatini to‘xtatadi. 1944 yilda esa u o‘z faoliyatini qayta tiklaydi. 1951 yili bu fakultetda katta o‘qi­tuvchi M.I.Molojatovaning yetakchiligida fakultet kafedra­lari­ning biri bo‘lgan uyg‘ur filologiyasi kafedrasining qoshida talaba­larga xitoy tilini o‘rgatish yo‘lga qo‘yiladi. 1957 yili uyg‘ur filo­lo­giyasi o‘rniga O‘zbekiston maorif tarixida birinchi marotaba xitoy filologiyasi kafedrasi tashkil etildi. O‘sha davrda O‘zbekis­tonda tashkil etilgan kafedra nafaqat mam­lakatimizda, balki, bu­tun O‘rta Osiyoda xitoyshunoslik yo‘na­lishi bo‘yicha Sobiq Ittifoqda xitoyshunos mutaxassislarni tayyorlab beruvchi yagona markaz edi. Kafedraning bosib o‘tgan il­miy yo‘llarini sarxisob qiladigan bo‘l­sak, kafedra 1980 yilga kelib, nafaqat Markaziy Osiyo (Qozog‘iston, Qirg‘iziston respub­likalari), balki Bolgariya, Mo‘g‘uliston, Polsha hamda Laos kabi mamlakatlarga xitoyshunos olimlarni yetkazib bera boshla­di. Demak, bu o‘tgan asrning 70-80 yillariga kelib xitoy filo­logiyasi kafedrasi xalqaro kafedra sifatida faoliyat olib bor­gan­­ligidan dalolat beradi.

Kafedra tarixida erishilgan yutuqlarda mohir tarjimon, iste’­­dodli olim t.f.n., dotsent M.X.Mahmudxo‘jaevning xizmatla­ri beqiyos. Aynan M.X.Mahmudxo‘jaevning uzoq yillik betinim va samarali faoliyati, rahbarligi davrida Markaziy Osiyo va Sobiq sotsialistik davlatlarga xitoyshunoslik bo‘yicha yetuk mutaxas­sis­lar tayyorlab berildi hamda bugungi o‘zbek xitoyshunoslik mak­tabi­ning rivojida tarixiy ahamiyat kasb etdi. 1991 yil O‘zbekis­tonning mustaqillikka erishishi bilan sharqshunos kadrlarga bo‘l­gan extiyoj yanada oshdi. Ana shu maqsadda 1992 yilda Toshkent dav­lat sharqshunoslik institu­ti tashkil etildi.

1999 – 2000 yillar davomida kafedrani katta o‘qituvchi M.Kaun­­baev boshqardi. Uning boshchiligida kafedrani zamonaviy o‘quv qu­rol­lar bilan jihozlash masalasi yo‘lga qo‘yildi. 2000 – 2005 yillar mobaynida filologiya fanlari nomzodi, dotsent A.A.Ka­rimovning xitoy filologiyasi kafed­ra­si mudiri etib ta­yin­­lanishi kafedraning ilmiy faoliyati va salohi­yatini oshi­rish­da yangi davr boshlandi. Uning rahbarligida S.A.Nosirova va S.A.Xa­shi­movalar nomzodlik dissertatsiyalarini birin - ketin himoya qildilar. 2005 – 2007 yillarda esa kafedra s.f.n., dots. I.N.Bekmuratov tomonidan, 2007 – 2010 yillarda katta o‘qituvchi L.A. Sultanova, 2010-2011 filologiya fanlari nomzodi, katta o‘qituvchi S.A.Nosirova, 2012 yildan hozirgi kunga qadar katta o‘qituvchi L.A.Sultanova kafedrani boshqarib kelmoqda.

Kafedraning tarixiga nazar tashlaydigan bo‘lsak, o‘tgan yillar davomida kafedrada xitoy tili va adabiyoti, falsafasi, siyosati, iq­ti­sodiyoti va tarixini o‘rganish bilan bog‘liq qator ilmiy tadqiqot ishlari amalga oshirilganligi kuzatiladi. Bular ichida: 2002 yilda Sh.I.Shazamanov “Siyosiy barqarorlik va ta­raq­qiyot (Xitoy misolida)” mavzusida; 2005 yilda J.T.Ziya­muhamedov “Pu Sunglingning sehrli novellalari (syujetning kelib chiqishi va rivojlanishi)”; 2006 yilda I.N.Bekmuratov “Deyatelnost Shanxayskoy organizasii sotrudnichestva i protsess yeyo institusionalizasii”; 2008 yilda S.A.Nosirova “Ho­zir­gi zamon xitoy tili diplomatik terminlarining leksik – seman­tik va struktur tahlili”; 2009 yilda S.A.Xashimova “Hozir­gi xi­toy tilida reduplikatsiya” mavzularida nomzodlik dissertatsiya­larini himoya qildilar. Bundan tashqari kafedra davlatimiz uchun yetuk mutaxassis – diplomat kadrlarni tayyor­lash­da ham o‘z hissasini qo‘shib kelmoqda. Ular: O‘zbekistondagi XXR elchixonasida faoliyat olib borayotgan falsafa fanlari nomzodi B.E. Tursunov, hozirda O‘zbekistondagi Malayziya Res­pub­likasi muxtor elchisi, siyosiy fan­lar nomzodi Sabitov Shu­kur va b. o‘tgan yillar davomida V.V.Kim (1995 yil), N.E.Ka­rimovalar (2008 y.) doktorlik darajasini olish uchun yozilgan dissertatsiyalarini himoya qildilar. Ushbu dalillar kafedra­ning qisqa davr, ya’ni mustaqillik yillarida zafarli yo‘l­larni bosib o‘tganligidan dalolat beradi.

1999 yilda xitoy filologiyasi kafedrasida magistratura yo‘na­lishi ochildi va hozirgi kunga qadar 40 dan ortiq magis­trantlar magistr darajasini olishga muvafffaq bo‘ldi.

2000-2001 yillarga kelib xitoy filologiyasi kafedrasi qoshida vetnam, malay va indonez tillarining ham o‘qitilishi hisobiga yana­da kengaydi. 2004-2005 o‘quv yillarida xitoy filo­logiyasi kafedrasi 200 dan ortiq talabalar bakalavr darajasini olishga muvofiq bo‘ldi. 2006-2010 o‘quv yilida kafedrada 26 na­far, 2010-2012 o‘quv yilida esa 30 nafar professor–o‘qituvchi ish olib bordi. Bulardan 19 nafari asosiy, 8 o‘rindosh va 3 soat­bay asosida ishlovchi o‘qituvchilar faoliyat ko‘rsatib kelmoq­dalar. Bular ichida: fan doktorri 1 nafar, fan nomzodlari 7 na­far, dotsentlar 5 nafar, katta o‘qituvchi 4 nafar.

Kafedraning ilmiy salohiyatini oshirish maqsadida 2004 yil­dan boshlab har yili “Xitoyshunoslikning dolzarb masala­lari (fal­sa­fa, tarix, madaniyat, iqtisod va siyosat)” ruknida an’a­naviy tarzda ilmiy-amaliy anjumanlar o‘tkazilib kelin­moq­da. Har yilgi anju­man ma’ruzalari to‘plam ko‘rinishida chop etiladi. Ushbu anjuman­ning asoschisi hozirgi kunda ToshDShI qoshidagi Konfusiy nomida­gi institut rahbari f.f.n, dotsent A.A.Karimov hisoblanadi.

Institut bo‘yicha tayyorlanayotgan “Filologiya va tillarni o‘qitish” va “Tarjima nazariyasi va amaliyoti” ta’lim yo‘nali­shla­rida xitoy tili bo‘yicha saboq beriladi, magistratura bos­qichida “Lingvistika (xitoy tili)”, “Adabiyotshunoslik (Xitoy adabiyoti)” ixtisosligi bo‘yicha ta’lim beriladi. Ushbu sohalar­da quyidagi fanlar o‘qitiladi: