2-kurs, кечки O‘quv-uslubiy majmua bilim sohasi

Ideogrammalar ²⁷ 会意字 [huìyìzì]

Tilning va fikrning rivojlanishi bilan ularni ifodalashda tasviriy iyerogliflar soni yetishmay qoladi. Piktogrammaning qiyin turlarini o‘ylab topish esa o‘zlari uchun qiyinchilik tug‘dirar edi. Ammo piktogrammalar asosida ideogrammalar shakllana boshladi. Ideogrammalar – bu shunday belgiki, predmetning tasvirlanishi asosiy maqsad bo‘lmagan, ya’ni, ma’lum bir ko‘rinishdagi predmet (misol uchun odam pozalari) uning holati yoki vazifasini ifodlashi kerak bo‘lgan. Ko‘pchilik ideogrammalar mavjudlarini qo‘shish orqali boshqa ma’noni ifodalash uchun hosil qilingan.²⁸

Misol uchun “daraxt” iyeroglifi yoniga yana bitta “daraxt”ni qo‘yish bilan yangi tushuncha – “o‘rmon” hosil qilingan; uchta “daraxt” elementining qo‘shilishidan esa “daraxtzor”, “o‘rmonzor” ma’nosini beradi. Bir turdagi sodda elementlarning sondagi ko‘payishi – ideogrammalarning hosil qilishidagi sodda usuli hisoblanadi. Bir vaqtning o‘zida nafaqat iyerogliflarning o‘zi, balki ularning shakllanishi ham rivojlanib bordi.

Masalan, quyosh, uning daraxt ortidagi tasviri “sharq” ma’nosini, daraxt soyasidagi odam “dam olmoq” ma’nosini, qush dumidan ushlab turgan qo‘l “ushlamoq” ma’nosini ifodalagan. Shunday qilib, ideogrammalar ma’nolari qismlarning bir-biriga munosabatini ifodalaydi.

Vaqt o‘tishi bilan ideogrammalar tasviriy xususiyatlarini yoqotib, shartli xarakter hosil qila boshlagan. Ko‘pgina iyerogliflarning kelib chiqishi shundan iboratki, ularning hozirgi ma’nosi uning tarkibiga kiruvchi elementlarning ma’nolaridan kelib chiqib hosil qilingan.