2 Халқаро илмий-амалий конференция материаллари. Педагогик инновациялар, касб-ҳунар таълими бошқарув ҳамда педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларни малакасини ошириш институти, 2020 йил, 424 бет

Abstract: 
The article describes the research work and thoughts carried out to improve the creative competence of 
future teachers in the direction of primary vocational education of the vocational education system, personal 
and General characteristics that a teacher should have. 
Keywords:
Society, personality, result, profession, primary education, modern education, new professional 
product, pedagogical and psychological, creativity. 
 
Жамият тараққиётининг замонавий шароитида фаол ижтимоий мавқега эга, касбий 
фаолиятида тезкор ўзгаришларга тайёр ва ўзи ҳам ўзгартиришга қодир, инновацияларни ишлаб 
чиқиш ва амалга оширишга салоҳиятли ностандарт фикрловчи мутахассисларга эҳтиёж ортиб 
бормоқда.
Инновацион контекстда бошланғич таълим ўқитувчиси фаолиятини белгиланган стандарт 
ҳолатда олиб бориш бугунги кун замонавий шахсини тарбиялаш учун етарли натижани бермайди. Бу 
муаммони ҳал этиш бошланғич таълим ўқитувчилари ўртасида креатив компетентликни 
шакллантиришга ёрдам беради. Бизнинг назаримизда, ўқитувчи компетентлиги таркибидаги креатив 
компетентлик касбий (педагогик) фаолиятнинг турли босқичларида педагогнинг ижодий ютуқларини 
акс эттиради ва ижодий қобилиятларини иш фаолиятларида қўллаш орқали янги касбий маҳсулотлар 
яратиш имконияти пайдо бўлади. Бошланғич таълим ўқитувчисининг педагогик фаолияти ижодий 
маҳсули хусусиятлари ғайриоддий, янги, фойдали қарорлар ҳамда фаолиятни оптимал ташкил 
этишда ифодаланадиган педагогик фаолиятнинг умумий маҳсулдорлиги ҳисобланади.
Креативликга бағишланган тадқиқотлар сони салмоқли, лекин компетентлик сифатида 
креативлик тушунчаси деярли кўриб чиқилмаган, шу билан бирга бу муаммога "ёндош" бўлган 
тадқиқотлар ҳам мавжуд. Қуйидаги олимларнинг ишлари креативлик ва креатив фикрлашни 
ўрганишга бағишланган (Д. Б. Богоявленская, М. Воллакҳ, Д. Guilford, В. Н. Друзҳинин, М. М. 
Кашапов, А. М. Матюшкин, С. Медник, В. И. Панов, Я. бир. Пономарев, Е. Торренс, Д. В. Шадриков, 
ва ҳоказо).[2] 
Юқорида келтириб ўтилган ишларнинг салмоғи юқори, педагогика йўналишида информатика, 
санъат йўналишларида фаолият юритаётган ўқитувчиларнинг креатив компетенцияларини 
такомиллаштириш бўйича илмий ишлар амалга оширилган аммо, айнан бошланғич таълим 
ўқитувчиларининг креативлиги ва креатив фикрлаши муаммоси ўрганилмаган. Креативликнинг энг 
юқори кўрсаткичларини таълим жараёнида нафақат ўқувчининг ривожланиш жараёни, балки, ўзи ҳам 
креатив фикрловчи педагоглар кўрсатадилар. Бундай ўқитувчилар томонидан бола билан мулоқот 
креативлик сифатида қабул қилинади. Замонавий психологик-педагогик адабиётларда ўқитувчининг 
ижодий тафаккурини шакллантириш, ривожлантириш ва такомиллаштиришга турли ёндашувлар 
баён этилган. Бу ёндашувларнинг ўқитувчининг ижодий компетентлигини шакллантиришга аҳамияти 
катта. Ижодий педагогик фикрлашни такомиллаштиришнинг оператив даражаси ҳам ўқув 

---

404 
ишларининг муҳим қисмидир. Бу даражада муаммоли вазиятларни қайта тиклашни кўзда тутувчи 
кўникмаларни ривожлантириш мавжуд. Бундай кўникмаларни ривожлантириш педагогик 
вазиятларни ва таклиф этилган ечимларни таҳлил қилиш усулларини ўргатиш жараёнида амалга 
оширилади. Бу даражанинг ўзига хос хусусияти қўлланиладиган таълим воситаларининг 
мунтазамлиги ва меъёри, ҳамда, мавзу тафаккурида янги ҳосилаларнинг пайдо бўлиши учун зарур 
бўлган қисқа даврдир. Бу даражанинг натижаси ижодий педагогик тафаккур даражасини оширишдир. 
Бу даражада қўлланиладиган асосий йўналишларга қуйидагилар киради: муаммоли-меъёрий, 
функсионал-оператив, муаммоли-дидактик, муаммоли-евристик.
Ижодий фикрлашни такомиллаштириш жараёнида асосий эътибор муаммоли-евристик 
йўналишга қаратилади, бу ерда креативлик кўрсаткичи ўқитувчи ёки педагогнинг мураккаб 
педагогик воқеликдаги муаммони аниқлай олиш қобилиятидир. Педагогларнинг касбий фаолиятини 
ташкил этишга ўргатишнинг самараси уларнинг ташаббускорлигини, мустақиллигини ошириш, ўз 
муаммоларини ижодий аниқлаш ва уларни ҳал этишдан иборат.
М. М. Кашаповнинг таъкидлашича, ижодий фикрлашнинг шаклланиши [3]бир қатор 
босқичлардан ўтади:

Профессионал муҳим (излаш, танлаш ва тўплаш);

ижодий тафаккур;

Муқобил-касбий фикрлаш таркибини барқарорлаштириш турли таркибий қисмлар ва 
алоқалар муҳим аҳамиятга эга бўлган ажралмас тузилмани шакллантиришга асосланган;

Таҳлилий- касбий фикрлаш тузилмасининг қўлаши, унинг ривожланиш ҳолатидан муайян 
вазиятда фойдаланиш ҳолатига ўтиши
Ҳар бир босқичда, ижодий жараённинг қуйидаги қисмларини амалга ошириб борилади: янги ғоя, 
кенгайтириш муаммолари, техник тўғри аниқ ечимлари, ижодий компетентлик учун эҳтиёж, [3].
Хулоса ўрнида шуни айтиб ўтиш керакки, бошланғич таълим ўқитувчисининг ижодий 
компетентлигини шакллантиришда ижодий касбий тафаккурни ривожлантириш методларидан 
фойдаланишга асосланиш ва педагогик муаммоли вазиятларни ҳал этишга таяниши мумкин. 
Шунингдек, креативликка кўмаклашувчи шарт-шароитлар яратиш ва ижодга тўсқинлик қилувчи 
факторларни бартараф этиш муаммолари ўз ечимини топиши зарур деб ҳисоблайман.