2. Бухгалтерия баланси

6.5. Хусусий капитал тўғрисидаги ҳисоботни тузиш

Хусусий капитал тўғрисидаги ҳисобот жорий бухгалтерия маълумотларига асосан тузилиб, унда ташқи ва ички фойдаланувчилар учун муҳим кўрсаткичлар мавжуд.
Хусусий капитал тўғрисидаги ҳисобот маълумотларига асосан корхонанинг бозор фаоллиги кўрсаткичларини таҳлил қилиш мумкин. Бу кўрсаткичлар компаниянинг акцияларини қиймати ва даромадлилигини таърифлайди.
1. Бир акцияга тўғри келадиган фойда (АФ) қуйидагича аниқланади:

Бу кўрсаткич муомаладаги бир оддий акцияга қанча соф фойда тўғри келишини кўрсатади. Бу бозор иқтисодиёти шароитида энг зарурий кўрсаткичлардан бири бўлиб ҳисобланади.

2. Акциянинг бозор баҳоси билан бир акцияга тўғри келадиган фойданинг муносабати (БФ) қуйидагича аниқланади:

Бу кўрсаткич компаниянинг бир сўм соф фойдасига акционерлар неча сўм тўлашга розилигини билдиради. Масалан, «А» компаниясида бу кўрсаткич 10 бўлиб, «Б» компаниясида 8 бўлса, инвесторлар «А» компаниясининг инвестиция сифатини афзалроқ баҳолайди. Бу кўрсаткич бошқа компанияларнинг бир акцияга тўғри келадиган фойда динамикаси ва умумий бозор динамикаси бўйича баҳоланади.

3. Бир акциянинг баланс қиймати (АБҚ) қуйидагича аниқланади:

Бир акциянинг баланс қиймати бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботи маълумотларига биноан бир оддий акцияга тўғри келадиган корхонанинг соф активлари қийматини кўрсатади.

4. Бир акциянинг бозор қиймати билан баланс қийматининг нисбати унинг баланс қийматига қараганда бозор қиймати қанча эканлигини кўрсатади ва у қуйидагича аниқланади:



5. Дивиденд даромад ёки дивиденд нормаси қуйидагича аниқланади:
6. Акциянинг даромадлилиги (АД) муҳим аҳамиятга эга бўлиб, у қуйидагича аниқланади:
, бу ерда
Д – акцияга эгалик қилиш даврида олинган дивиденд суммаси,
С* - сотиш нархи,
С – сотиб олиш нархи
7. Тўланадиган дивидендлар улуши (ТДУ) қуйидагича аниқланади:

Бу кўрсаткич таҳлилининг хусусияти шундан иборатки, унинг «яхши» ва «ёмон» даражаси бўлмайди. Лекин бунинг умумий кўрсаткичи 1 дан ошмаслиги керак. Бу демак компания дивиденд тўлаш учун етарли даражада фойда олганлигини кўрсатади. Агар бу кўрсаткич 1 дан ошиб кетса, компания молиявий имкониятидан оқилона фойдаланганмаганлигини ёки захира капиталидан қарз олганлигини кўрсатади. Дивидендлар хусусий капитални камайтиради, чунки улар компания тасарруфида қолган соф фойдадан тўланади.

1 Ўзбекистон Республикасининг «Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида»ги Қонуни. 1996й.

2 Ўз.Р. молия вазирлигининг 140-сонли буйруғи 2002 йил 27 декабрдаги

3 Консолидаллашган ҳисобот 8 –сонли миллий стандартга

4 Ўз.Р. АВ томонидан 2003 йил 24 январда рўйхатга олинган Ўзбекистон Республикаси молия вазирининг 2002 йил 27 декабрдаги 140-сонли буйруғи

5