2-bosqich 16-25 guruh talabasi xoliqov baxtiyorjonning “Anorganik kimyo” fanidan

3 . Qo’sh superfosfat Ca(H₂PO₄)₂
Qo`sh superfosfat tarkibi faqat kal’tsiy digidrofosfatdan iborat bo`lgan qimmatli o`g’itdir. Uning tarki 1 bida 40—50% P<sub>2</sub>0<sub>5</sub> bo`ladi. Qo`sh superfosfat tabiiy fosforitga kontsentrlangan fosfat kislota ta`sir ettirish yo`li bilan olinadi:
Ca<sub>3</sub>(P0<sub>4</sub>)<sub>2</sub> + 4 H<sub>3</sub>P0<sub>4</sub> +3Ca(H<sub>2</sub>P0<sub>4</sub>)<sub>2</sub>
Qo`sh superfosfatga ammiak yuborib yuqori sifatli o`g’it ammoniyli superfosfat olinadi.
4 . Pretsipitat CaHPO4*2H<sub>2</sub>O .
Pretsipitat suvda kamroq eriydigan kalsiy gidrofosfatdan iborat bo`lib, kukunsimon ohaktoshning fos­fat kislota bilan o`zaro ta`siridan olinadi:
2CaC0₃ + 2H₃P0₄ -> 2CaHP0₄ + 2H₂0 + 2C0₂
Pretsipitat CaHP0₄ 2H₂0 oq kukun bo`lib havoda saqlanganda nam tortib yopishib qolmaydi. Uning tarkibida 30—35% P<sub>2</sub>0<sub>5</sub> bo`ladi. Bu o`g’it kuchsiz kislotali tuprokdarga solinganda o`simliklar yaxshi o`zlashtiradi.




5. Ammofos Ca(H₂PO₄)₂ , (NH₄)₂HPO₄ va NH₄H₂PO₄ lar aralashmasi .
Yuqorida ko`rib o`tilgan fosforli o`g’itlardan tashqari, tarkibida ham fosfor, ham azot, ham kaliy bo`ladigan murakkab o`g’itlar ham tayyorlanadi. Ulardan ammofos NH<sub>4</sub>H<sub>2</sub> P0<sub>4</sub>, diammofos (NH<sub>4</sub>)<sub>2</sub>HP0<sub>4</sub>, leynafos (NH<sub>4</sub>)<sub>2</sub>C0<sub>4</sub>-(NH<sub>4</sub>)<sub>2</sub>HP0<sub>4</sub> lar ana shunday azot va fosforli murakkab o`g’itlardir. Ammofos tarkibida 10% azot va 50% P₂0₅ bo`ladi. Ammofos olish uchun fosfat kislota ammiak ta`sirida neytrallanadi:
3NH₃ +2N₃P0₄ -> NH₄H₂P0₄ +(NH₄)₂HP0₄
Ammofos donador mahsulot sifatida chiqariladi. Suvda yaxshi eriydi . Fosforli mineral o’g’itlar ichida eng ko’p ishlatiladi .
Ammofoslarning tarkibida o`simlik faoliyati uchun muhim bo`lgan ikkita (fosfor va oksidlanish darajasi —3 bo`lgan azot) elementgina bo`lsa, ular bilan kaliy nitrat aralashmasi bo`lgan azofoska esa ikkinchi turdagi azot va muhim makroo`g’it komponentlaridan kaliy ioniga ham ega.
6.Termofosfatlar (yoki ftordan tozalangan fosfatlar).

Tabiiy fosforitni turli qo`shimchalar (soda, po­tash, natriy sul’fat va hokazolar) bilan birga yuqori temperaturada suyukdantirib, fosforit tarkibidagi ftor yo`qotiladi. Buning natijasida tarkibida 32% ga kadar P₂0₅ bo`lgan o`g’it termofosfat hosil bo`ladi.