2 Borliq tushunchasi mohiyati va mazmuni Borliq va uning shakllari

Islom ta’limotida esa borliq bu ilohiy voqelik, Alloh yaratgan mavjudlikdir. Bu borada vahdati vujud va vahdati mavjud ta’limotlari bo‘lgan.
Hozirgi davrda fanning so‘nggi natijalari bilan islom dini ta’limotlarini qiyosiy o‘rganish muhim ahamiyatga ega. Masalan, Qur’onda Borliq yaratilishi jarayonining olti davrida osmon jismlari va Yer shakllangan. Bizning sayyoramiz rivojlanishni boshdan kechirib, nihoyat insonlar yashashi uchun qulay joyga aylangan. Tadqiqotchi Mel Tompson fikriga ko‘ra: “Dinning ko‘pgina shakllari da’vo qilishicha, ularning ta’limotlari olam tabiati va makon haqidagi bilimlarni o‘z ichiga oladi. Din bizga taklif qilayotgan “Olam haqidagi tasavvur” – bu shunchaki ertaga boshqasi bilan o‘rin almashadigan o‘tkinchi gipoteza emas. Bu tasavvurlar azaliy va abadiy haqiqat deb talqin qilinadi. Ilmiy tushuncha ko‘p an’anaviy diniy ta’limotlarning aynan talqinini shubha ostiga oladi. Bu ta’limotlar ilmiy davrgacha shakllangan va ilm-fan yoqlamaydigan farazlardan iborat. Bu masalan, “Olam 6 kunda yaratilgan”i (agar buni so‘zma – so‘z tushunsak) haqidagi da’voga taalluqli”³.
Bibliyaga ko‘ra, olam yaratilishi olti kunda sodir bo‘lgan. Xudo olti kunlik mehnatdan so‘ng dam olish qilganidek, haftaning dam olish kuni shanbaga rioya qilish barcha yahudiylardan talab qilingan. Bibliya talqinida “kun” so‘zi ikki ketma-ketlik Quyoshning chiqishi va botishi o‘rtasidagi vaqt degan ma’noda qo‘llanilgan. Binobarin, bu tushuncha aynan shunday ko‘rinsa “kun” demak, Yerning o‘z o‘qi atrofida aylanishiga asoslanadi, deyishimiz mumkin.
20. Jamiyat – tabiatning bir qismi, ijtimoiy borliq, odamlar uyushmasining maxsus shakli, kishilar o‘rtasida amal qiladigan juda ko‘plab munosabatlar yig‘indisi. U muttasil ravishda rivojlanuvchi, takomillashib boruvchi murakkab tizim.
«Jamiyat» tushunchasi arabcha so‘zdan olingan, o‘zbek tilida: «umumiylik», «birlik», «majmua», «jamlangan» degan lug‘aviy ma’nolarga ega.
Bu tushuncha tor ma’noda ma’lum kishilarning biror maqsad yoki faoliyat asosida uyushgan birligi yoki insoniyat hayoti va taraqqiyotining muayyan aniq bosqichini ifodalaydi. Masalan: «O‘zbekiston xotin-qizlar jamiyati», «feodalizm jamiyati»...
Keng ma’noda (falsafiy jihatdan): insonlarning ijtimoiy faoliyat jarayonida o‘zaro ijtimoiy munosabatlar orqali uyushgan ijtimoiy birligi, uning o‘ziga xos uyushish usuli va mavjudlik shakli. Ilmiy va falsafiy adabiyotlarda «kishilik jamiyati» yoki «jamiyat» shaklida qo‘llaniladi.