2 Боб На¢д пулсиз ¦исоб-китоблар ва нот¤ловлар муаммоси

21302000K00000410001
bunda:
1 
21302 - rezident banklarning vakillik hisobvarag’i. 
2 
000 - valyuta kodi, bu 3 ta nol vakillik hisobvarag’ining «so’m» da 
yuritilishini bildiradi.
3 K - nazorat kaliti
4 
00000410 - bankning unikal kodi. Parvina banki bo’limining Toshkent 
shahar kodi 00410 Lekin har bir hisob varakda unikal kod uchun 8 ta raqam 
ajratilgani sababli, bu kod nollar bilan to’ldiriladi.
5 001 - ushbu bank hisob varag’ining tartib nomeri

---

68
Yuqorida ko’rsatilgan vakillik hisob varag’i hisob-kitob markazida yuritilib 
XKM uchun passiv hisob varaqlardir. Mablag’larning kelib tushishi va hisob varag’ 
qoldig’i hisob varaqining kredit qismida, mablag’larning kamayishi esa uning debet 
qismida aks ettiriladi. Barcha to’lovlar vakillik hisobvarag’i qoldigi chegarasida 
amalga oshiriladi.
Har bir bankning o’zi ham vakillik hisob varag’ini yuritadi. Bu hisob varaq 
bank balansining aktiv qismida yuritilib, bankning ichki vakillik hisobvarag’i deb 
nomlanadi. Ichki vakillik hisobvarag’i 10301 balans hisobvarag’ida yuritiladi. Tijorat 
bankining hisob-kitob markazida ochilgan vakillik hisobvarag’i tashki vakillik 
hisobvarag’i deb yuritildi. To’lovni amalga oshirish uchun asosiy mezon operatsion 
kunning boshida ichki va tashqi vakillik hisobvaraqalaridagi oborotlarning va qoldik 
mablag’larining bir-biriga mos kelishi hisoblanadi. To’lovning eng katta summasi 
cheklanmagan. Har kuni ertalab hisob markazi tamonidan berilgan tijorat banki 
hisobvarag’idan ko’chirmasi tijorat banki tomonidan tasdiqlangandan so’ng ushbu 
hisobvarak bo’yicha yangi kun operatsiyalari boshlanadi.
Shunday qilib, banklararo hisob-kitoblar hisob-kitob markazi orqali tashkil 
etiladi. Hisob-kitoblar markazi - bu O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki 
xududiy bosh boshqarmalarining buxgalteriya hisobi, hisob va hisob-kitoblar 
boshqarmasining bo’limi bo’lib, uning funktsiyasiga banklarning vakillik hisob-kitob 
varaqlariga xizmat ko’rsatish va banklararo hisob-kitoblarning uzliksizligini 
ta’minlash kiradi.
Hisob-kitob markazlari ma’lumotlarini qabul qilish , nazorat va uzatishning 
avtomatlashgan tartibiga ega bo’lgan to’lov tizimining ishonchliligi va xafsizligini 
mustaxkamlash maqsadida tashkil etilgan edi. Hozirgi kunda bu markazlar elektron 
to’lovlar tizimi asosida banklararo hisob - kitoblarni olib bormoqdalar.

---

69
3