2-боб. Менежмент назарияси ва амалиётининг ривожланиши

6-жадвал. Вазирлар ва уларнинг вазифалари

№	Вазирлар	Вазирларнинг вазифаси
	Мамлакат ва раият вазири	- Бу вазир ел-юртнинг муҳим ишларини, кунда чиқиб турадиган муаммоларни, раият аҳволини, олинган ҳосил, даромаднинг миқдори, олиқ-солиқ, давлат ҳаражатлари, ел-юртнинг ободончилиги ва аҳолининг фаровонлиги қай даражада еканлигидан олий ҳукмдорни хабардор қилиб турган.
	Сипоҳ вазири	- Сипоҳийларнинг маош ва танҳоларини бошқарган, унинг қийинчилик ва паришонликка тушиб қолмаслигининг чора-тадбирларини кўрган, сипоҳ аҳволидан доимо подшоҳни огоҳ етиб турган.
	Мол-мулк, даромад, ҳаражатлар вазири	- Турли сабабларга кўра егасиз қолиб кетган ер-сув ва мол-мулкни бошқарган, закот ва бож йиғимига мутасаддилик қилган.
	Саркори ҳосса ва салтанат ишларини юритувчи вазир	- Подшоҳга қарашли ер-сув ва мол-мулк, шунингдек давлат муассасаларининг фаолиятини назорат қилиб турган.
	Қозикалон	-Адлия муассасаларини бошқарган
	Жалол ул-ислом	-Подшоҳнинг фавқулодда ҳуқуқларга ега бўлган назоратчиси.
	Вазири девони иншо	-Турли мамлакатлар билан олиб бориладиган ёзишмалар девонининг бошлиғи.

Ел-юртнинг ободонлиги, салатанатнинг устуворлиги кўп жиҳатдан мана шу вазирларга боғлиқ бўлган. Бошқарув тизимининг шу тариқа оқилона ташкил етилиши унинг негизида инсон манфаатлари ётганлиги, давлат сиёсатининг бошқарувга ижобий таъсири дунёда буюк давлат пайдо бўлиши билан якунланади.

Бу марказлашган буюк, иқтисодий баркамол, сиёсий барқарор давлатнинг шаклланишига олиб келган бошқарув назарияси фақат у давлатдагина емас, балки бошқа ўлкаларда ҳам давлатни илмий бошқариш назарияси сифатида қўлланила бошланди.


Қисқа хулосалар
Бошқариш назариясининг дастлабки куртаклари қадим замонларга бориб тақалиб, Ю. Цезар, А. Македонский, Туркистонда еса ўрта аср даврида Амир Темур ҳукмронлиги вақтидан бошлаб шакллана бошлаган. Дастлабки пайтларда у оддий бўлиб, асосан ҳарбий тавсифга ега еди.
ХИХ асрнинг иккинчи ярми ХХ аср чегарасида техника ва технологиянинг такомиллашуви, ишлаб чиқаришнинг кескин ўсиши бошқаришни мураккаблаштириб юборади ва уни махсус билимларини талаб етувчи, фаолиятнинг махсус соҳасига айлантирди. Ушбу муаммоларни ҳал етиш учун бошқарув соҳасидаги тажрибани умумлаштириш, ишлаб чиқариш ва ходимларни бошқаришнинг самарали усулларини излашга олиб келди. Натижада бошқарув тўғрисидаги илм, фан вужудга келди.


Назорат саволлари
1. Бошқариш таълимотидаги йўналишлар.
2. "Илмий менежмент" мактабининг мазмуни ва моҳияти нималардан иборат?
3. А. Фаёл олға сурган тамойиллар.
4. Инсоний муносабатлар мактаби ҳақида.
5. Х ва Й назарияси нима?
6. "Тизимли" ёки замонавий менежмент моҳияти нималардан иборат?
7. Ўрта Осиёда менежментнинг назарий асослари ва тамойиллари.
Таянч иборалар
Бошқарув таълимотлари. "Илмий менежмент" мактаби. Тейлоризм. Емерсон бошқарув тамойиллари. "Инсоний муносабатлар" мактаби. Технократик бошқарув. Е.Меё назарияси. Х ва Й назарияси. "Тизимли" менежмент.