2 bob. Kommunikatsiya siyosatining mohiyati, mazmuni va maqsadlari

12.1-jadval 
Marketing kommunikatsiyasining bosqichlari 
Yillar 
Bosqichning nomi 
Bosqichning tavsifnomasi 
1950-
1960 
Tizimsiz 
kommunikatsiya bosqichi 
Kommunikativ siyosat katta rol uynamaydi, doimiy 
talabni ta’minlash uchun tovar taklifi hajmiga 
konsentratsiya bosh masala hisoblanadi 
1960-
1970 
Tovar kommunikatsiyasi 
bosqichi 
Sotishni tashkil etishda korxona kommunikativ 
vositalardan foydalanadi. Birinchi rejaga reklama 
va sotishni rag‘batlantirish chiqadi 
1970-
1980 
Maqsadli 
guruh 
kommunikatsiya bosqichi 
Kommunikatsiya firmalar tomonidan foyda olishga 
imkon beruvchi maqsadli guruhlar bilan o‘zaro 
ta’sirda mijozlar bilan muloqot uchun ishlatiladi 
1980-
1990 
Raqobatli 
kommunikatsiya bosqichi 
Kommunikativ 
sharoitni 
o‘zgarishi 
va 
kommunikativ 
raqobat 
ko‘rsatishning o‘sishi 
korxonadan kommunikatsiyani optimal shakl va 
vositalarini talab qiladi 
1990-
2010 
Raqobatli 
va 
integratsiyalangan 
kommunikatsiya bosqichi 
Bozorni 
rivojlanish 
dinamikasi 
reklama 
tashuvchilariga media tarqatishni shakllantirishga 
olib keladi. Integratsiyalangan kommunikatsiyaga 
o‘tishni talab qiladi 
Kommunikatsiya quyidagicha tasniflanadi: kontakt turi bo‘yicha shaxsiy va 
shaxsiy bo‘lmagan; jadalligi bo‘yicha jadal va takror; qo‘llash chastotasi bo‘ycha 
yagona va ko‘p marotabalik; ta’sir natijasiga ko‘ra samarali va samarasiz. 
Integratsiyalangan 
marketing 
kommunikatsiyalari 
– 
biznesni 
rivojlantirishning intensiv uslubiyatlari tizimi. 
An’anaviy ravishda integratsiyalangan marketing kommunikatsiyalari BTL, 
ATL, to‘g‘ridan-to‘g‘ri marketing barcha texnologiyalarini, shuningdek, zarur 
shaxslar 
bilan 
shaxslararo 
munosabatlarni 
yo‘lga 
qo‘yish 
bo‘yicha 
texnologiyalarni uyg‘unlashtiradi. 
BTL atamasining vujudga kelish afsonasi maщhurdir. Reklama sohasi 
guruhlaridan biri, navbatdagi reklama kampaniyasi byudjetini tuzar ekan, yakuniy 
xulosa chiqardi, so‘ngra sotuvni rag‘batlantirish bo‘yicha tadbirlarni ham yozib 
kiritish lozim ekanligi uning yodiga tushdi, oqibatda bu yozuvlar chiziqning 
ostidan o‘rin oldi. Bu erda shunga izoh berib o‘tish zarurki, adabiyotlarda yuqorida 
sanab o‘tilgan vositalar to‘plamida ayrim qarama-qarshiliklar mavjud. 
CHiziq ustida (ATL)
ommaviy axborot vositalari hamda tashqi reklama va 
axborot vositalari orqali tarqatiladigan to‘g‘ridan-to‘g‘ri reklama joylashgan. 

---

249 
Reklama materiallari imidjni shakllantirish, eslatish, tanib olish, xabardor qilish 
uchun ishlaydi. Ya’ni garchi reklama «to‘g‘ridan-to‘g‘ri» bo‘lsada, lekin potensial 
iste’molchi bilan kommunikativ kanal bilvosita va qaytuvchan aloqasiz bo‘lib 
chiqadi. 
Chiziq 
ostida 
(BTL)
– sotuvni rag‘batlantirish, iste’molchilarni 
rag‘batlantirish, savdoni rag‘batlantirishning nozikroq mexanizmlari ishlaydi. Bu 
erda tovarni namoyish etish va qayd qilingan oldi-sotdi harakati emas, xaridor-
sotuvchi o‘zaro aloqalari interaktiv kanali va ikkilamchi tadqiqotlar o‘tkazish 
imkoniyati muhim. 
Tovar yoki xizmatning o‘zi emas, balki uning iste’mol tizimiga kiritilganligi 
muhim. Aynan iste’molchilar bilan yo‘lga qo‘yilgan aloqalar hamda iste’mol va 
taqsimot yo‘lga qo‘yilgan tizimi biznesning muvaffaqiyatga erishishini belgilab 
beradi. 
Integratsiyalangan marketing kommunikatsiyalarining reklama, jamoatchilik 
bilan aloqalari, sotuvni rag‘batlantirish, moddiy-texnika ta’minoti, xodimlar bilan 
o‘zaro munosabatlarni shakllantirish kabi alohida qismlardan iborat bo‘lgan 
«butun bir yaxlitlik»ni tushunishning yangi usuli sifatida etarli darajada umumiy 
deb hisoblash mumkin. 
Integratsiyalangan marketing kommunikatsiyalari usullarini to‘rtta asosiy 
guruhga ajratish mumkin. 
1.