2 bob. Chuqur poydevorlar 12. Umumiy ma’lumotlar

Pastlashuvchi quduq o‘lchamlarini aniqlash. Pastlashuvchi quduqlarning chuqurligi, odatda, geologik qirqim bo’yicha aniqlanadi (12.4- rasm):


H = h + 0,5 m, (12.l)
bunda: H - quduqning chuqurligi;
h - quduqvnng balandligi.
Quduqning ko‘ndalang qirqimi quyidagi muvozanat sharti asosida hisoblanadi:


N+G = R_s +R_f , (12.2)
bunda N - inshotdan tushayotgan yuk;
G - quduqning og‘irligi:
(12.3)
bunda F- quduqniig ko‘ndalaig qirqim yuzasi;
- quduq ashyosining zichligi;

12.4-rasm. Pastlashuvchi
quduq o’lchamlarini
hisoblashga oid chizma
R_s - quduq tag yuzasiga nisbatan gruntning bosimi:
R_s =R_h.F, (12.4)
bunda R_h - quduq ostidagi gruntning hisobiy bosimi;
R_f - quduq atrofidagi gruntning ishqalanish kuchi:
R_f =u (H-2,5).f_o (12.5)
bunda u – quduqning perimetri;
f₀ - ishqalanish koeffitsiyenti.
(12.3), (12.4) va (12.5) ifodalarni (12.2) ga qo‘yib quyidagini hosil qilamiz:
N + H.F. = R_h.F + u (H-2,5).f_o. (12.6)
Ushbu tenglikning F ga nisbatan yechimi quduqning ko‘ndalang qirqimini ifodalaydi.
Quduq grunt bo‘ylab erkin harakatlanishi uchun devorlarining vazni (suvning ko‘tarish xususiyatini hisobga olgan holda) devor atrofidagi gruntning ishqalanish kuchidan ortiq bo‘lishi kerak, ya’ni:
G - T > f, (12.7)
bunda G - pastlashuvchi quduqning og‘irligi;
T - quduq devorlari siqib chiqargan suvning og‘irligi;
f – gruntning ishqalanish kuchi.
Ishqalanish kucining miqdori quyidagicha: quduq changsimon qumli gruntlarga o‘rnatilganda - 0,1 - 0,15 MPa; qolgan qumlarda o‘rnatilganda - 0,2 - 0,25 Mpa; yumshoq holatdagi loyli qumlarda - 0,05 - 0,l MPa; boshqa yumshoq holatdagi loysimon gruntlarda - 0,1-0,15 MPa.
Pastlashuvchi quduq devorining buzilishga nisbatan mustahkamligini tekshirishda ishqalanish kuchining eng yuqori miqdoridan foydalaniladi. Unda gruntning bosimi quduq balandligi bo‘yicha uchburchak shaklda tarqalgan deb faraz qilinadi. Quduq devori og‘irligining 1/4 qismiga mos keladigan eguvchi kuchning eng yuqori qiymati quduq o‘rtasiga qo’yiladi.
Quduqning devorlari gruntning yotiq bosimi ta’sirida bo‘lgan berk rom shaklida hisobladi.