2-bob. Axborot texnologiyalari yordamida raqobatlash Bobning asosiy momentlari 1-seksiya. Strategik ustunlik asoslari

raqobat kuchlariga
qarshi strategiyalarni muvaffaqiyatli ishlab chiqsa. Maykl 
Porterning fikricha klassik raqobat modelida ixtiyoriy biznes raqobatbardosh 
boʻlishi uchun 
(1) sohasidagi raqobatchilari, (2) sohada yangi ishtirokchilar va 
ularning bozorlarini vujudga kelish xavfi, (3) bozorni bir qism ulushini mahsulotni 
oʻrnini bosuvchi boshqa mahsulotni paydo boʻlish xavfi, (4) iste’molchilar 
quvvatining oʻzgaruvchanligi, (5) ta’minlovchilar quvvatining oʻzgaruvchanligi
bilan samarali kurashish strategiyasini ishlab chiqishlari va uni amalga oshirishlari 
lozim. 
Raqobat biznesdagi ijobiy xarakteristika hisoblanadi va u tabiiy, sog‘lom 
muhitda va toza kechadi. Bu esa bozorda raqobat ustunlikka ega boʻlish uchun 
doimiy kuchayishni talab etadi. Ushbu raqobat kuchi firma tomonidan koʻplab 
resurslarni sarf qilishini taqozo etadi.
Yangi ishtirokchilar tahdididan himoyalanish uchun koʻplab tashkiliy 
resurslarni sarf qilishga toʻg‘ri keladi. Firmalar bozordagi boshqa firmalar bilan 
raqobat qilish bilan bir qatorda, ular yangi raqobatchilarni bozorga chiqishiga ancha-

---

4 
muncha baryerlarni yaratishlari lozim boʻladi. Ushbu raqobat kuchini boshqarish 
doimiy qiyin kechgan, bugun kunda esa undan ham qiyinroq. Internet kam xarajat 
qilib bozorga chiqishning koʻplab tezkor usullarini yaratdi. Internet olamida eng 
katta potensialga ega boʻlgan raqobatchi hali bozorga chiqishga ulgurmagan, lekin 
bir soat ichida paydo boʻlishi mumkin boʻlgan raqobatchidir. Mahsulot oʻrniga uni 
oʻrnini bosadigan boshqa mahsulot («zamenitel») tahdidi biznes oldida turgan yana 
bitta raqobat kuchidir. Ushbu kuchning ta’siri deyarli har kunda koʻpincha narxlarni 
oshishida yoki inflyatsiya davrida har xil sohalarda namoyon boʻlishi mumkin. 
Aviakompaniya narxlari juda ham qimmat boʻlganda, odamlar mehnat ta’tili 
safarini avtomobil orqali amalga oshiradilar. Aksariyat mahsulotlar va xizmatlar 
iste’molchilar uchun «zamenitel»ga ega. 
Va nihoyat biznes oʻzini buyurtmachi va ta’minlovchi oʻrtasidagi ziddiyatdan 
himoyalashi lozim. Mijozlar mahsulot yoki xizmat narxini boshqarilmaydigan 
darajada past darajaga tushirishlari yoki umuman ulardan voz kechishlari mumkin. 
Ta’minlovchilar esa tovar yoki xizmat narxini boshqarilmaydigan darajada yuqoriga 
koʻtarishlari mumkin. 
Tashkilotlar beshta asosiy