2-amaliy mashg’ulot

Millilik tamoyili. Millilikdan xoli bo’lgan tuyg’u tasir kuchidan ayriladi. Shunga ko’ra millilik sh’eriyatning asosiy tamoyilidir. Zero, ta’bir joiz bo’lsa, jahon adabiyoti ko’rigida o’zbek she’riyatini ajratib ko’rsatuvchi asosiy xususiyat, o’zgalardan farqini namoyon etadigan bosh belgi bu milliy ruhdir. Shu ning uchun ham, “Xalqning o’imas ruhiyatini, qadriyatini, milliy o’ziga xosligini va nihoyat, bebaxo til boyligini mujassam eta olgan haqiqiy ijod namunalarigina yashashga haqli”, degan Abdulla Oripov.

Poetik til me’yori tamoyili. Bu tamoyil she’rni she’r qiladigan asosiy tamoyillardan. Zero, so’zni his qilmasdan, unga ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo’lmasdan, uni o’rinli va tejjab qo’llamasdan turib she’r xususida so’zlash o’rinsiz. Ko’p so’zlilik adabiyotni siyqalashtiradi. Muayyan voqeani qofiyaga solib nochor saviyada qayd etish hali she’r bo’lolmaydi. Poetik til badiyatning yuqori darajasini ham, oz so’zga ko’p ma’no yuklash zaruratini ham, misralarning tabiiy ohangini ham – barcha-barchasini o’z ichiga oladi. Busiz she’rning saviyasi haqidagi har qanday so’z ortiqcha.

Abdulkarim Bahriddinning “Tomchidil” to’plamida mazkur tamoyilga misol bo’la oladigan she’rlar ko’p. mana shoirning ana shunday to’rtliklaridan biri:

Darveshga dedilar, “Ustingga qara,

Yirtiq-yamoq kiyim, janda xirqting!”

Darvesh dedi: “Dilni poklash-la bandman,

Ustimni bezashga yo’qdir fursatim”.

Darhaqiqat, barcha zamonlarda ham ahli dillar – ma’rifat ahli asosiy e’tiborini ko’ngil pokligiga qaratgan. Zohirga zeb berish bilan ovvora bo’lib, botinni harob qilish jaholat belgisi sanalgan. Ana shu tuyg’uning betakror badiiy talqini she’rning yutug’ini ta’minlagan asosiy omoldir. Yana bir muhim jihat, unda nainki so’z, hatto birorta tinish belgisi ham noo’rin qo’llanmagan.

3.