2-amaliy mashg’ulot mavzu: Beton uchun ishlatiladigan bog‘lovchi moddalar. Portlandsement va uning turlari Reja

Oq va rangli sementlar
Bu sementlar eng avvalo oqligi yoki boshqa tiniq ranglari bilan farqlanadilar. Ular tarkibiga oshirilgan miqdordagi Si0₂ (23,5-25,5%) AL₂O₃ (5.5-7%) va oz miqdorda G‘ye₂O₃ (0,4-0,5%) qo‘shilgan kam temirli klinkyerdan tayyorlanadi. Ularni ishlab chiqarish uchun karbonatli va qum — gilli xom ashyolarning eng soflaridan, xususan kaolin va uning sanoat chiqindilaridan foydalaniladi. Ular 1600 —1650*C da aylanma pechlarda kuydiriladi. Kuydirish haroratini pasaytirish uchun minerallovchi — uyuvchi (plavikov) shpat yoki xom ashyoviy massaning 1% gacha miqdorda kremne — ftorli natriy qo‘shiladi. Klinkerga oq rang kiritish uchun uni «oqlaydilar» ya'ni G‘ye₂O₃ ni G‘yeO gacha tiklaydilar. Oqlashning ikki usuli —suvli va gazlisi qo‘llaniladi. Klinkerni suvli usulda 1300*C dan 300* gacha va gazli 1100 — 1200*C dan 200* gacha birdan keskin sovutgichda sovutiladi. Aktiv mineral qo‘shimcha — diatomit gips va kam temirli klinker to‘yiladi va oq sement tayyorlanadi. Rangli portlandsement oq yoki rangli klinkerni aktiv qo‘shimcha diatomit, pigment va gips bilan birgalikda maydalab to‘yib tayyorlanadi. Bunda aktiv qo‘shimcha 6% dan, gips 3,5% dan oshmasligi lozim.
Rangli portlandsementlarda mineral sintetik yoki tabiiy bo‘yovchi pigmentlarning miqdori 15% dan, organik moddalarning miqdori 0,3%dan ortmasligi lozim. Bo‘yovchi moddalar yoki pigmentlar yuksak bo‘yash xususiyatiga, ishqorlariga (ayniqsa Ca(ON)₂ga), quyosh nuriga atmosfera ta'siriga nisbatan yuksak bardoshlikka ega bo‘lishi lozim. Bu talablarni sariq rang beruvchi — oxra, qizil rang — so‘riq, yashil rang beruvchi — xrom oksid zangori rang beruvchi — kobalt oksidi qondiradi. Ularning tutib qolishning boshlanish vaqti 45 min. oldin emas oxiri esa 10 soatdan kech emas, mustahkamlik bo‘yicha markasi esa —300,400,500. Oq rang va rangli portlandsementlarning sifati eng avvalo oqligi, yorqinligi va rangining bir tekisligi bilan aniqlanadi. Oq sementlar yorug‘lik darajasiga kura, uch navga bo‘linadi: oliy, BS- 1, BS – 2
Yorug‘lik koeffitsienti oliy nav uchun: 80 %, BS-1 uchun 76%, BS – 2 uchun 72%
Oq va rangli portlandsementlar qotishda yuqori darajada kichrayishi, yemirilishiga bardoshligi va chidamliligining o‘zgarishi bilan harakterlanadi. Kichrayishda yuzaga keluvchi va boshqa deformatsiyalar ularning tarkibida belit, uch kalsiyli alyuminat va turli mineral qo‘shimchalar bilan ortadi.