2. aǵash kumiri disterlngan suw

№13-Laboratoriya jumısı (4 s)
Tema : Uglerod hám krimniy ózgesheliklerin úyreniw
Jumıstıń maqseti: Bar hám alyuminiy alıw jáne onıń ózgeshelikleri menen tanısıw
Kerekli reaktivler:
1. mıs (II) oksid
2. aǵash kumiri
3. disterlngan suw
4. sıya eritpesin
5. xlorid kislota 6. sıltı eritpesinen
8.. Kremniy
9. natriy silikat
10. alyuminiy sulfat kaliy xlorid
Kerekli ásbaplar :
Shıyshe tayaqsha, probirka, shtativ, gorelka, saat áynegi, filter
Tórtinshi gruplaning bas gruppasındaǵı elementler atomlarining tashkqi qabatında tórtew elektron (ns2 np2) boladı. Bul elementlerdiń joqarı valentligi tórtga teń, lekin olar eki valentli birikpelerdi de payda etediler. Uglerod hám kremniyning eki valentli birikpeleri kóp emes. Uglerod hám kremniy metallmaslar gruppasına kiredi. Tábiyaatda ugleroddıń eki qıylı forma ózgeriwi, yaǵnıy óziniń kristallik dúzilisi menen bir-birinen parq etiwshi grafit hám almaz jaǵdayında ushraydı. Ugleroddıń úshinshi forma ózgeriwi amorf uglerod tábiyaatda uchramaydi. Onı qurım payda bolǵan jaǵdaylarda baqlaw múmkin. Qumirning eń zárúrli ózgesheliklerinen biri onıń adsorbsilash ózgesheligi, yaǵnıy maydanına gaz, bar hám erigen elementlardı (jutıw ) i bolıp tabıladı. Ugleroddıń tórtinshi allotropik forması karbin - jasalma jol menen payda etińan. Karbin polimer dúzılıwǵa iye:
-C=C-C=C-C=C- yamasa =C=C=C=C=C=C. Uglerod (Iv) oksid CO2- karbonat kislota angidridi. Karbonat kislota erkin halda tek suyultirilgan eritpeler jaǵdayında ámeldegi bóle aladı. Teń salmaqlılıq SO, nso shepke jıljıǵan boladı.
Karbonat kislota eki qıylı duz: normal duzlar - karbonatlar hám ashqıltım duzlar - gidrokarbonatlarni payda etedi. Karbonat kislota duzlarınıń kóbisi turaqlı birikpeler bolıp, qızdırılǵanda olar bóleklenedi, mısalı,
MgCO3 = MgO + CO2
Karbonatlar hám gidrokarbonatlarga kúshli kislotalar tásir ettirilse, uglerod (Iv) oksid ajralıp shıǵadı. Mısalı : K2 CO3 + 2 HCl = 2 KCl + H2 O + CO2 yamasa ionlı kóriniste:
CO3-2 + 2 H+ = H2 O + CO2
Uglerod sıyaqlı kremniy da payda etgen birikpelerinde tiykarınan tórt valentli boladı. Qumtuproq yamasa silikat angidrid SiO2 kremniyning júdá barkaror birikpesi bolıp tabıladı. SiO2 suw menen tikkeley birikpeydi. Kremniy duzları eritpesine kislota ta''sir ettirib, silikat kislota payda etiw mumkim. Bunday jol menen payda etińan silikat kislotanıń quramı xSiO2-yH2 O formulaǵa titri keledi. Reaksiyalardıń teńlemelerin dúziwde H2 SiO3 formuladan paydalanıladı. Silikat kislotanıń duzları s i l i k a t l a r dep ataladı. Silikat kislota duzlarınan Na2 SiO3 hám K2 SiO3 suwda eriydi, olar eriwsheń shıyshe dep ataladı. Aǵash materiallar hám toqımalardı o'tga shıdamlı qılıw maqsetinde, olarǵa eriwsheń shıyshe shimdiriladi. Qumtuproq. menen qarıwtirilgan natriy hám kalsiy silikatlaridan ádetdegi áynek áynegi tayarlanadı. Laboratoriyada SiO2 menen magniy metalın birge qızdırıp, gúńgirt tusli untaq jaǵdayındaǵı amorf kremniyni payda etiw múmkin: SiO2 + 2 Mg = Si + 2 MgO
Amorf kremniy joqarı temperaturada birpara metallar menen birikib, silisidlar dep atalıwshı birikpelerdi, mısalı, magniy silisidni Mg2 Si ónim etedi. Mg2 Si ga suyultirilgan xlorid kislota tásir ettirilgende kremniy vodorodlar yamasa silanlarning qospası payda boladı. Olardan eń ápiwayısı - SiH4 (silan) reńsiz gaz bolıp, hawada óz-ózinen janıp SiO2 hám suw payda etedi
Uglerod hám kremniyga tiyisli tájiriybeler.
1. tájiriybe: Probirkaǵa 0, 5 gr mıs (II) oksid hám 0, 1 gr aǵash kumiri soling. Olardı shıyshe tayaqsha menen yahshilab aralastırıń hám probirkanı shtatifga grizantal halda bekkem urnating. Sungra probirkanı tiykarǵı bólegin gorelka jalınsında isitib alıp, qospanı qattı qızdırıń. Azmazdan sung qospa reńiniń uzgarishini kuzating. Probirka daǵı qospa qara reńden qızıl rangga utgandan sung qızdırıwdı tuhtating. Qızıl reńli mıs ajralıp shıǵıwın kuzating. Reaksiya teńlemesin jazıń.
2. tájiriybe: Probirkaǵa 2 ml disterlngan suw quyıp, oǵan 1 tamshı sıya eritpesin aralastırıń sungra anashu reńli eritpe ústine 0, 5 gr pıste kumir bólekshelerinen tastap, probirkanı 2-3 minut dawamında shayqatıń hám suyıqlıqtı taza probirkaǵa filterlab alın. Ne nátiyjesinde alınǵan eritpelerdiń reńi yoqoladi?
3. tájiriybe: Aldınǵı tájiriybede alınǵan chukmani probirkaǵa salıp 3-4 tamshı 40% li sıltı eritpesinen solinag vodorodtı ajırasıwın kuzating. Kremniy menen sıltın uzaro tasir etiw reaksiya teńlemesin jazıń.
4. tájiriybe: Saat aynasına 3-4 tamshı natriy silikat eritpesinen tóbeizib, oǵan 3-4 tamshı 2 n xlorid kislota eritpesinen tóbeizing. Qospanı shıyshe tayaqsha menen aralastırıń hám silikat kislota gilining payda bollıǵin kuzating
«Blits- soraw» sorawları
Tablanadi al ha'rgez, qimbat almas bolip, Ga'h qa'lem terbetedi, grafitke mas bolip.
№ Sorawları Juwaplar
1 Ádetdegi áynek áynegi formulası jazıń
2 Ugleroddıń neshe qıylı allotropik kórinisi bar
3 Cementtiń ximiyalıq quramın ańlatpa beriń