|
11. KISLOROD VA OZON
1. Kisloroddıń alınıwı.
a) Tájiriybe ushın jaqsılap maydanlanǵan KCIO3 hám MnO2 alınadı.
Bertole duzı menen ıqtıyatlıq menen islenedi., sebebi yonuvchi elementlar
qatnasıwında (qaǵaz, kómir hám b.) azǵantay ishqalansa da yamasa qızdırılǵanda
kúshli jarılıwı múmkin. Sonı itibarǵa alıw kerek, birpara qallarda MnO2
organikalıq elementlar menen pataslanǵan bolıwı múmkin. Olardı joytıw ushın
MnO2 ni kuydiriladi.
Taza qurǵaqlay probirkaǵa 0, 3 g KCIO3 alın hám shtativga tik halda ornatıń.
Probirka tagini aldın ıqtıyatlıq menen kúshsiz, keyininen qattılaw qızdırıń. Duz
erigende qozlanǵan paqaldı túsiriń jáne onı janıp ketiwin kuzating. Bertole
duzı tez bug'lanadimi? Gorelkani alın hám probirkaǵa tayarlab qoyılǵan MnO2
den ozrog'ini sol zamatiyoq soling. Taǵı qozlanǵan paqaldı duzǵa tekkizmay
probirkaǵa túsiriń. MnO2 qatnasıwında Bertole tuzini bólekleniw reaksiyasın
jazıń. Bul reaksiyada MnO2 qanday wazıypanı oteydi?
b) Shtativ qısqıshında tik halda qurǵaqlay probirka ishine 0, 5 g kristall haldaǵı
KMnO4 salıp ornatıń hám qızdırıń. Ajralıp shıǵıp atırǵan gazdı qozlanǵan
paqal menen sinang. Reaksiya teńlemesin jazıń. Oksidleytuǵın hám
qaytarıwshılardı kórsetiń.
2. Kisloroddıń oksidlovchilik ózgesheligi
2. v) hám g) tájiriybeler ushın eki bankaga gazometrden hawanı siqib
shıǵarıw usılın qollap (súwret 45, a), gaz jıyıng. 2 g) tájiriybe ushın banka
tubiga aldınlaw azraq qum soling.
a) Temir qasıqchaga altıngugurtning kishilew bóleginen soling, onı
gaz jalınsında qosıń hám kislorodlı ıdısqa aste túsiriń (súwret 64).
Altıngugurtning hawada hám kislorodta janıwın salıstırıń. Yondirilganidan
keyin altıngugurtning janıw ónimin suwda eritiw maqsetinde ıdısqa azraq
suw soling, ıdıs awızın tuyıqiting hám jaqsılap shayqatıń.
b) Tap sonday tájiriybeni altıngugurt ornına qızıl fosfor alıp, qaytarıń.
v) Kislorodlı ıdısqa aldınan yondirilgan magniy lentasini temir qısqısh
menen uslaǵan halda túsiriń (janıp turǵan magniyǵa uzaq waqıt qaramang, bul
kóz ushın zálel!). Janıw tawsılǵanınan keyin ıdısqa suw soling hám ıdıs awızın
jawıp, onı shayqatıń.
Súwret. 64. Elementlardı kisloroda janıwı.
Altıngugurt, fosfor hám magniydıń janıw ónimleri qanday birikpeler
klasına tiyisli? Bul elementlardı suw menen reaksiyasında qanday elementlar ónim
boladı? Tahminingizni indikator járdeminde sınap kóriń. Reaksiya
teńlemelerin jazıń.
g) Polat sımdıń uchiga kishi paqal menen baylanısqan kishkene kómir
bólekshesin ornatıń. Kómirdi gaz jalınsında qızdırıń hám kislorodlı ıdısqa
túsiriń. Temirdi kislorodta janıwın kuzating. Fe3 O4 payda bolishini inabatqa
alǵan halda reaksiya teńlemesin jazıń.
d) Qurǵaqlay probirka alıp, onı 1 G'5 bólegineshe KNO3 menen toldırıń. Onı
metall túpkilikli ústinde shtativga tik jaǵdayda ornatıń hám tuzni eriguncha qızdırıń
(sıltıiy hám sıltıiy-er metallarining nitratları suyıqlanayotib, nitritlarga hám
kislorodqa bóleklenedi). Suyıqlanba massasınan gaz puffakchalari chiqa
baslagach, qısqıshda kómir bólegin qızdırıń hám probirkaǵa taslang (súwret
65). Qızdırıwdı toqtating. Kómirdi ajralıp shıǵıp atırǵan kislorodta janıwın
ıqtıyatlıq menen kuzating. Kómir janıp bolǵanınan keyin probirkaǵa
altıngugurt bólekshesinen taslang. Altıngugurtni atomar hám molekulyar
kislorodta janıw ayırmashılıǵın kuzating.
Súwret 65. Selitra suyıqnmasida kómirdiń janıwı.
E) Almasınıw reaksiyası járdeminde Mn (OH) 2 shókpesin payda etiń.
Onıń reńine itibar beriń. Payda etińan suspenziyaga az-azdanlıq menen
gazometrden kislorodtı shókpediń reńi ózgergenge shekem ótkeriń. Reaksiya
teńlemesin jazıń. Aste oksidleniw hám janıw processlerdiń ayırmashılıǵı neden
ibarat?
3. Ozonning alınıwı hám ózgeshelikleri
Bir probirkaǵa BaO2 poroshogidan, ekinshisine 2 ml kons. Sulfat kislotasınan soling. Eki probirkanı suwıq suwlı ıdısqa salıp soviting (palaw duzı hám muzdan ibarat bolǵan sovituvchi qospa bolsa maqsetke muwapıq ). Probirkanı sovitishni dawam ettirib, sulfat kislotanı bariy qıshqılanıwlı probirkaǵa quying hám shıyshe tayaqsha menen aralastırıń. Payda bolǵan ozonni xididan (ıqtıyatlıq menen xidlang) yamasa kaliy yodid eritpesi hám kraxmal kleysteri menen atalǵan filtr qaǵazdı kógeriwinen biliw múmkin. Ozonning kaliy yodid menen reaksiya teńlemesin jazıń. Yodkraxmal qaǵazın reńin ózgeriwin túsintiriń.
Do'stlaringiz bilan baham: |
