2- mavzu: Turgan joydan uzunlikka sakrash. Tezkorlikni rivojlantirish

2- Mavzu: Turgan joydan uzunlikka sakrash.


Tezkorlikni rivojlantirish va sprintcha Yugurish texnikasini bilib olish uchun, turgan joyda va jila turib bajariladigan maxsus mashqar njro etiladi. Turgan joydagi mashq,larda — sprintchining Yugurishdagi xarakatlariga taklid kilinadi; jila turib ijro etiladigan mashqlar esa Yugurish xarakteridagi mashqlar bo`ladi. Mashqlar maksimal tez sur’atda, lekin bemalol bajariladi. Bunday mashqlar musqo`llarni kuchaytirishdan xam ko`proq tegishli asab protsesslarini takomillashtirish xarakat koordinatsiyasini yaxshilash, yetuk xara­kat qilish shaklini bilib olish hisobiga tezkorlikni rivoj toptiradi. SHunpng uchun talabalar xali mashqlarni juda yaxshi ijro eta olmaydigan dastlabki paytlarda, bu mashqlarni tez ijro etishga ularni majbur qilish kerak emas. Bunday mashqlarni tez ijro etish keyinchalik borib asosiy vazifa bo`lib koladi. Tezkorlikni ustirish uchun joyda turib ijro etiladi­gan mashqlardan eng ko`p tarkalgani kuyidagilardir:
1. Turgan joyda tizzani Yukori kutarib Yugurish.
2. Turgan joyda qo`llarni barerga tiragan xolda tizzani Yukori kutarib Yugurish.
3. CHalqancha yotib, oyoqlarni Yukori kutargan xolda Yugurish­ga uxshatib xarakat qilish.
4. Bir oyoqda turib, ikkinchi oyoqni Yugurishdagidek sonni oldinga-Yukoriga, keyin iastga orkaga olib borish (tizza oldinga chikadi), keyin oyoq, orkada bukiladi Siljib turib bajariladigan mashqlardan eng ko`p ishlatiladigani quyidagilar:
1. Kichik-kichik, lekin maksimal tezlikda erkin kadam tashlab, bedana qadam Yugurish. Ilikning inertsiya bilan oldinga borib, son bilai birga pastga-orkaga faol tushishiga e’tibor berish kerak.
2. Sonni Yukori kutarib, ketidan oyoqni orkaga yendirib, u. o. m. ning Yulkadagi proektsiyasiga yaqin joyda yerga kuyish.
3. Oyoq tagi bilan to’la depsiiib, sal-sal sakrab Yugurish. Oyoq. bukilmay yerga ko’yiladi.
(Yuguruvchn ma’lum vaqt birligida maksimal tezlikda Yugurgandagiga nisbatan ko`proq. kadam kuygandagina Yuqoridagi mashqlarning tezkorlikni ustirishga foydasi tegadi.)
4. Kela turib, birdaniga 10—15 m ga maksimal tezlikda mumkin qadar ko`p kadam tashlab Yugurish.
5. Kela turib, birdaniga 15—20 "m ga maksimal tezlikda eng oz kadam tashlab Yugurish.
6. Maksimal tezlikka erishguncha tezlanib Yugurib, ketidan erishilgan tezlikni kamaytirmay, lekin mumkin qadar kam kuch sarflab erkin Yugurishga utish. Tezlanishni xar gal mana shunday tugallash kerak. 7. Anik chizik. bo`ylab —turli tazik bo`ylab va radiusi xar xil (Yugurish Yulkasi radiusiga yakin) yoylar bo`ylab turli tezlikda Yugurish.
8. Kiya Yulka bo`ylab (1,5°—2,5°) pastga tomon Yugurib, gorizontal Yulga utib ketish.
Musqo`llar gruppasi kuchini, ayniqsa, sprintga kerakli musqo`llar gruppasi kuchini ustirish uchun kunidagi maxsus mashqlardai foydalaniladn:
1. Oldinga juda oz siljish bilan sonni Yukori kutarib Yugurish. Mashq urtacha sur’at bilan 1—2 marta, xar doim «charchaguncha» ijro etiladi. Sprintcha yoz boshida xar bir sonini katorasiga 300—350 marta bemalol kutara olishi kerak. Tez sur’atda esa 180—200 marta kutara olishi kerak; bu xam 2 marta takrorlanadn.
2._Depsinish oyog’ini juda xam tugrilab, shu oyoq, tagini maksimal yozib, sakrab-sakrab qadam tashlash. Mashqni ko`proq, oldinga emas, balki Yukoriga intilib bajarish kerak. qadamlar uzunligi 150—180 sm. Mashq 1—2 marta xar gal «charchaguncha» kariladi. yez boshida sprintchi bunday qadamlardan 160— 200 tasini katorasiga bajara olishi zarur.
3. Depsinish burchagi minimal darajada, mumkin qadar uzun kadam tashlab, oldinga sakrab-sakrab Yugurish.
4. Oyoq tagida shiddat bilan depsipib oldinga siljish. Oyoq tizza burinda ozroq tarang bukilib, yoziladi. Kadamlar uzun­ligi 50—80 sm. Xar bir sprintchi yoz boshida 600—800 metrni shunday uta olishi kerak.
5. Sonning orka tomon musqo`llarini mustaxkamlash uchun, mumkin qadar⁴ keng qadam tashlab Yugurish.
6. Bir oyoqda turib, ikkinchisini oldnndan orkaga gik tortayotganday kumni titish. Bu mashq, sonning orka tomonidagi musqo`llarini rivojlantiradi. CHalqancha yotib, bir oyoq tovoning Yukorirokdagi biron narsaga gavdani tugrilash xam shunga xizmat kiladi. Mashq gox u gox, bu oyoqda ijro etiladi.
7. 10—15 metr diametrli doirada, turli tomonga bemalol sur’atda Yugurish (burinlarini mustaxkamlash uchun). qum ustida turli tomonlarga Yugurish (xuddi shunday, lekin maksimal tezlikda 60—100 m ga xam Yuguriladi).
8. Nishablik burchagi turli xil Yulkalarda Yukoriga qarab Yugurish.
Sprintchi egiluvchanlik mashqlarini faqat mashg’ulotda emas, balki bush vaqtida xam bajarishi kerak. Ayiiksa son orqa musqo`llari chuzilishiga tik turib, utirib, oyoq bukmay, ol­dinga engashish), musqo`llar bilan son oldi musqo`llari chuzi­lishiga e’tibor berish kerak.
Tezkorlikni rivojlantirish. Xarakatlarni tez bajara olish yengil atletikachining muxim fazilatlarndan biridnr. Tezkorlik sakrovchining depsinishi, uloktiruvchilarning siltashi sprinterning Yugurishn uchun zarur bo`libgina kolmay, balki tezkorlik bosh fazilat hisoblanmagan atletlarga xam zarurdir
Sportchining xarakat tezligiga birinchi navbatda musqo`l­larning taranglashtirib va bushashtirib turadigan xarakatlarni Yulga solib va boshqarnb turadigan bosh miya kobigining tegishli nerv faoliyati sabab bo`ladi. yengil atletikaning ayrpm turlarida eng Yukori sur’at ozrokkina vaqt davom etsa kifoya. Buning uchun maxsus chidamlilik zarur. CHidamlnlnkiing oshishi esa, alletning xarakat kila olishiga imkon beradi.
Tezkorlik tug’ma fazilat, masalan, tugma kobiliyat bulmasa, qisqa masofada Yuguruvchi bo`lish mumkin emas degan fikrlar xali xam uchrab turadi. Albatta, tabiiy moyillik va kobiliyatning muayyan axamiyati bor, ammo bosh rol o`ynaydigan tarbiya, urganish va tarakkiy topishdir.
Yuguruvchplar bilan fob osharlar startdan chikish xarakati reaktsiyasi tezligini xam yaxshilashlari kerak bo`ladi. Tezkorlikni oshirish uchun, yengil atletika turida tula mashq qilishniig foydasi ko`proq. Ularni xam, maxsus mashqlardagn kabi, shu paytda turg’unlashgan chegaraga yakin tezlikda va yen­gillashtirilgan sharoitda esa undan xam tezrok, takrorlash kerak. 8-tabliiada tezkorlikni rivojlantnradigan mashqlar­ni utkazishniig asospy metodlari, trenirovka ishining vazifalari, xajmi va jadalligi kursatilgan.