2 – мавзу: чангланиш ва унинг хиллари


bet28/75
Sana08.06.2022
Hajmi
#642976
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   75
Bog'liq
antekologiya

Гулларнинг ранги.
Чангловчи 
хашаротларни 
узига 
жалб 
килишда 
озик 
махсулотлардан ташкари уларнинг ранги ва узига хос хиди хам мухим 
рол уйнайди. Гулларнинг яккол кузга ташланиши уларнинг ранги 
билан белгиланади. Усимликларда оддий гулкургон, косачабарглар, 
тожибарглар, чангчилар, юкориги барглар ва гулёнбарглари турли 
рангларда булиши мумкин. Баъзи усимликларнинг ранглари инсон 
кузлари курмайдиган, лекин асаларилар курадиган кискатулкинли
72


ультрабинафша нурларидан ташкил топган булиши мумкин. Улар 
усимликларда турли хил пигментлар - флаваноидлар (антоциан ва 
флавонлар), 
каратиноидлар, 
антофеинларнинг 
булиши 
билан 
характерланади. Антоцианлар хужайра шираси таркибида булиб
кислотали реакцияда кизил, кучсиз ишкорли реакцияда кук, нейтрал 
эритмада эса бинафша рангларни беради. Гулларнинг сарик ранги 
флавонлар ва каротиноидларнинг булиши билан белгиланади.
Аникланишича, 
нектар 
ультрабинафша 
нурларини 
ютиттт 
хусусиятларига эга булиб, чангловчи хашаротларга нектарнинг каерда 
ва канча микдорда жойлашганини курсатувчи белги вазифасини 
бажаради (35-36-расмлар). Бу механизм хали чангланмаган гулларга 
хашаротларнинг келиш интенсивлигини оширади.
35-расм. Энтомофил усимликларда рангли курсатувчи белгилар (нектарни курсатувчи)
(Kugler, 1955).
36-расм. Г ул рангининг инсон ва асаларилар кузлари билан куриниши.
Гулларнинг хушбуй %идлари.
Усимлик гуллари хашаротларни узининг хушбуй хидлари билан 
хам жалб килади. Г улнинг хидлари хашаротларга озика олиш мумкин
73


булган усимликларни аниклашга ёр д а м беради. Гулларнинг хушбуй 
хидлари хилма-хил булиб, 500 дан ортик хиллари аникланган. Камдан 
кам усимликларда гуллар ва тупгуллар узларидан сасиган гушт, 
айниган балик, пешоб ва гунгнинг бадбуй хидларини таратадилар. 
Бундай хидлар Кучала (Arum) суталарида (37-расм), тропик 
урмонларда 
паразит 
холда 
усадиган 
Раффлезия 
(Rafflesia) 
усимлигининг гулларига хосдир (37-расм). Бу усимликлар пашшалар 
ёрдамида чангланиб, чангловчиларни узига улакса хидлар ёрдамида 
жалб килишади. Бундан ташкари, Раффлезиянинг гулларининг ранги 
хдм чириётган гуштнинг ранги каби булади.
37-расм. А-Кучала (Arum) ва Б-Раффлезия (Rafflesia) усимлигининг гуллари.
VJ
Усимликларнинг хушбуй хиди улардаги эфир мойларининг 
хидлари билан богликдир. Эфир мойлари турли ким ёвий моддалар 
аралашмаларидан иборат булиб, уларнинг таркибига, асосан, турли 
хил спиртлар, алдегидлар, кетонлар, феноллар, оддий ва мураккаб 
эфирлар, терпенлар ва бошкалар киради. Гулларнинг узига хос 
хушбуй хидлари эфир мойларининг таркибида ушбу моддаларнинг 
кайсидир бирининг купрок микдорда булиши билан белгиланади. 
Масалан, атиргулнинг хиди бирламчи спиртлар - гераниол, нерол, 
цитронеллоол моддаларининг хиди билан белгиланади.

Download

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   75




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish