2- kurs “farmakologiya” fanidan oraliq nazorat biletlari. 1-bilet

Канцерогенлик –хавфли ўсмалар ривожланиши
2.Infiltrasion anesteziyada qo’llaniladigan dori vositalari.
Жавоб Injiltratsion anesteziya. Bunda anestetik eritma teridan boshlab ketma-ket chuqurroq joylashgan to’qimalarga, jarrohlik uchun kesiladigan joyga yuboriladi. Mahalliy anestetiklar sezuvchan nerv tolalariga va ulaming oxiriga ta’sir ko’rsatadi. Bu xil anesteziyani paydo qilish uchun novokain, trimekain, ksikain (lidokain) qo’llanadi.Bunda anestetik eritma teridan boshlab ketma-ket chuqurroq joylashgan to’qimalarga, Jarrohlik uchun kesiladigan joyga yuboriladi. Mahalliy anestetiklar sezuvchan nerv Tolalariga va ulaming oxiriga ta‘sir ko’rsatadi. Bu xil anesteziyani paydo qilish uchun Novokain, trimekain, ksikain (lidokain) qo’llanadi Novokain — amaliyotda eng ko’p Qo’llaniladigan mahalliy anestetik. Anestetik ta‘sir bo’yicha novokain kokainga nisbatan Ikki barobar kuchsizroq, to’rt barobar zaharsizroq.Novokain asosan infiltratsion Anesteziya uchun qo’llaniladi, yuborilgandan keyin 30 daqiqadan 1 soat davomida Anesteziya ro’y beradi. Organizmda novokain qondagi va to’qimalardagi esterazalar Ta‘sirida parchalanadi. Novokain qon tomirlami kokainga o’xshab toraytirmaydi. Yuborilgan joyida so’rilishni kamaytirish, mahalliy anesteziya muddatini oshirish uchun Adrenomimetiklar — adrenalin, mezaton bilan qo’shib yuboriladi. Adrenomimetiklar qon Tomirlarini toraytirib, novokainning so’rilishini sekinlashtiradi, ta‘sirini uzaytiradi, zaharliligini kamaytiradi.Novokain regionar anesteziya uchun ham Qo’llaniladi. Tez parchalanganligi tufayli yuza anesteziya uchun qo’llanilmaydi. Qonga So’rilgandan keyin novokain rezobtiv ta‘sir ko’satadi. Novokain venaga sekin Yuborilsa, uning rezorbtiv ta‘siri yaqqol ko’rinadi, markaziy nerv sistemasiga Tormozlovchi ta‘sir ko’rsatadi: bemor o’z vaznini, tanasini sezmay qoladi. Novokain Yuborilgan sari analgeziya tarqaladi, novokainli uyqu, novokainli narkoz yuzaga keladi, Ayniqsa, orqa miyaning polisinaptik yo’llariga, faol ko’tariluvchi sistemaga va miya Po’stlog’iga tormozlovchi ta‘sir ko’rsatadi.Novokain tomirlardan keladigan, laringeal, Yo’tal reflekslarini ham tormozlaydi. Ana shu xususiyatlari tufayli novokain ingalyatsion Narkotiklar ta‘sirini oshirish uchun qo’llaniladi. Novokain periferik ta‘sirga ham ega: Qon tomirlar, to’qimalardagi interoretseptorlami tormozlaydi, vegetativ tugunchalarni Falajlab, spazmolitik ta‘sir ko’rsatadi. Yurakning o’tkazuvchan sistemasiga ham Tormozlovchi ta‘sir ko’rsatadi, yurak urishi sekinlashadi. Sinokarotid, Ashoff- Tavar Tugunchalaridan impulslar o’tkazilishini pasaytiradi, miokardningbevosita Qo’zg’aluvchanligini kamaytiradi. Ushbu xususiyatlari tufayli novokain-aritmiyaga Qarshi ta‘sir ko’rsatadi. Novokain gistaminga, yallig’lanishga qarshi kurashish Xususiyatiga ega. Mahalliy anesteziyadan tashqari, novokain turli xil bo’yin, Vagosimpatik, paranevral, presakral blokadalar uchun qo’llaniladi. Bunda jarohatLangan o’choqdan chiqadigan interoretseptor reflekslar tormozlanadi, natijada organizmda patologik jarayon kamayib boradi. Novokain blokadalari pediatriyada ham qo’llaniladi.Ilgari novokainning o’zi aritmiyalami davolashda qo’llaniladi, lekin nojo’ya ta‘sirlari (markaziy nerv sistemasiga) tufayli novokain asosida aritmiyaga qarshi novokainamid moddasi olingan.Novokain qo’llanganda yuz beradigan nojo’ya ta‘sirlar asosan bemoming bu moddaga nisbatan sezuvchanligiga bog’liq. Bemorlarda bosh aylanishi, terida toshmalar, qichima paydo bo’lishi, teri osti kletchatkasida suyuqlik yig’ilishi mumkin. Novokain miqdori oshirilganda reflektor qo’zg’aluvchanlik oshib ketadi, bemorning rangi oqarib, ko’ngli aynaydi, qayt qiladi, sovuq ter chiqib, qon bosimi tushib ketadi. Og’ir holatlarda kollaps yuz beradi, talvasa tutib, nafas to’xtab qoladi. Yordam sifatida barbituratlar, yurak, qon tomirlar faoliyatini yaxshilaydigan efedrin, strofantin, sun‘iy nafas qo’llaniladi, nafas analeptiklarini qo’llash xavfli, chunki ular talvasaga sabab bo’lishi mumkin.Ksikain (lidokain), trimekain — ksilidin qatoridagi anestetiklar, anestetik ta‘siri va uning davomliligi bo’yicha novokainga nisbatan ancha ustun turadi. Kimyoviy jihatdan chidamh, uzoq muddat ichida saqlash va sterrfeartsiya qilish mumkin. Trimekain inflltratsion, regionar, peridural anesteziya uchun qo’llaniladi1-yuqori konsentratsiyada (8— 10%) novokainning yuza anesteziya paydo qilishi, Lekin bu konsentratsiyalar epiteliyni jarohatlashi mumkin. 2-dikain rezorbtiv ta‘sir Olish uchun qo’llanilmaydi

.Lidokain universal anestetik hisoblanadi, bu modda har xil anesteziya uchun Qo’llaniladi. Anestetik faolligi novokainga nisbatan 2,5 barobar kuchliroq va 2 barobar Davomliroq, zaharliligi novokaindan bir oz ortiqroq. To’qimalami deyarli ta‘sirlamaydi, Uni adrenalin bilan birga qo’llash tavsiya etiladi. Lidokain qonga yaxshi so’riladi kuchli Aritmiyaga qarshi kurashish xususiyatiga ega. Lidokain miqdori oshirilsa, Uyquchanlik paydo bo’ladi, ko’rish xususiyati kamayadi, ko’ngil aynaydi, oyoq-qo’l Titraydi, talvasalar ro’y beradi. Og’ir holatlarda yurak va qon tomirlari faoliyati o’zgaradi, Nafas olish qiyinlashadi.