2- amaliy mashg‘ulot Mavzu: Xom-ashyo, material va mahsulotlarning asosiy xossalari (qovushoqlik, sirtiy taranglik, issiqlik sig‘im va o‘tkazuvchanlik, tempratura o‘tkazuvchanlik) Qovushoqlik

2 –jadval. Ba’zi moddalarning solishtirma issiqlik sig‘imi

T/r	Moddalar nomi	Solishtirma issiqlik sig‘imi, kJ/(kg·K)
1. 2. 3. 4. 5.	Suyuqliklar Gazlar qattiq moddalar Hayvon mahsulotlarining quruq moddalari o‘simlik mahsulotlarining quruq moddalari	0,80 ... 4,19 0,50 ... 2,2 0,13 ... 1,8 1,38 ... 1,68 0,71 ... 1,36

Turli jinsli sistemalarning solishtirma issiqlik sig‘imi odatda additivlik (to‘g‘ri proporsionallik) qoidasiga bo‘ysinadi va ushbu formuladan aniqlanadi:

(16)

bu yerda c1, c2, c3, ... - komponentlarning solishtirma issiqlik sig‘imlari; m1, m2, m3, ... - aralashmadagi komponentlarning massaviy ulushlar.

Tomat mahsulotlarining solishtirma issiqlik sig‘imi ushbu formulada hisoblanadi:

(17)
o‘simlik xom-ashyolariniki esa
(18)

bu yerda c_akm­ - absolyut quruq moddaning solishtirma issiqlik sig‘imi; W - namlik, %.

Saxarozaning solishtirma issiqlik sig‘imi

(19)

bu yerda x - quruq moddalar konsentratsiyasi; D_b - mahsulot sifati, %.

xamirniki:
(20)
bug‘doyniki:
(21)

Paxta chigiti murakkab, ko‘p komponentli sistema bo‘lgani uchun to‘g‘ridan-to‘g‘ri uning solishtirma issiqlik sig‘imini aniqlash qiyin. Chigit kabi geterogen materiallar uchun effektiv solishtirma issiqlik sig‘imini topish maqsadga muvofiqdir. Buning uchun har bir komponentning, ya’ni mag‘iz, chigit qobig‘i va paxta tolalarining solishtirma issiqlik sig‘imlarini bilish kerak [5].

Paxta tolasining solishtirma issiqlik sig‘imini quyidagi formula orqali topiladi [5,13]:
(22)
bu yerda c_s - suvning solishtirma issiqlik sig‘imi.

Paxta chigitining mag‘izi va qobig‘ining solishtirma issiqlik sig‘imlari prof. Nurmuhamedov H.S. tomonidan taklif etilgan empirik formulalar yordamida hisoblanadi [5,6,13]:

mag‘iz uchun

(23)

qobig‘ uchun

(24)

kunjara uchun

(25)

bu yerda W - material namligi, %; T - absolyut temperatura, K.

Paxta chigitining effektiv solishtirma issiqlik sig‘imi ushbu formulada hisoblanadi [5,6,13]:

(26)
bu yerda m1, m2, m3, ... - paxta tolasi, chigit mag‘izi va qobig‘ining massaviy ulushlari.
(26) formula yordamida hisoblab chiqilgan paxta chigitining effektiv solishtirma sig‘imlari 3-jadvalda keltirilgan [13].