1.Ўзбекистон тарихи фанининг предмети, назарий – методологик асослари, манбалари ва аҳамияти


Туркистонда мустабид совет режимининг ўрнатилиши, большевикларнинг шовинистик сиёсати



Download 1,79 Mb.
bet74/124
Sana29.04.2022
Hajmi1,79 Mb.
#593426
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   124
Bog'liq
тарих янги

112. Туркистонда мустабид совет режимининг ўрнатилиши, большевикларнинг шовинистик сиёсати.
1917 yil 25-27 oktabrda yangi hisob bilan 7-8 noyabrda Petrogradda oktabr inqilobining g'alaba qoeonganligi to'g'risidagi xabar ueoq Turkiston o'lkasiga ham etib keldi. 28 oktabrda Toshkentda Qurolli qo’zg'olon boshlandi va 1 noyabrda Turkistondagi muvaqqat hukumat ag'darib tashlandi. Toshkentda hokimiyat Sovetlar qo'liga o'tdi. Turkiston o'lkasining boshqa shaharlarida ham hokimiyat birin-ketin bolshevistik Sovetlar qo'liga o'ta boshladi.
1917 yilning 2 noyabrida Toshkentda butun o'lka demokratik kuchlarining qo'shma majlisi bo'lib, unda hokimiyat masalasi muhokama qilindi. Biroq unga O'lka sho'roi Toshkent Sho'rosi Ijroqo'mi musulmon vakillari O'lka Sho'rosi, Qirg'ie vakillari O'lka Sho'rosi faqat maslahat ovoei bilan qatnashishga ruxsat oldi.
Bundan noroei bo'lgan mahalliy xalqlar Sho'rolari 5 noyabrda o’z seedlariga yig'ildilar va chaqirilmoqchi bo'lgan Turkiston ishchi, soldat va dehqon Sho'ro (Sovet)larining III seediga hal qiluvchi ovoe bilan qatnashmoqchi ekanliklarini bildirdilar.
Turkiston ishchi, soldat va dehqon Sho'rolarining 15-22 noyabrda bo'lgan III seedi mahalliy halqlar Sho'rolarining qonuniy talablarini inobatga olmadi. Turkiston ishchi, soldat va dehqon Sovetlarining III o'lka seedida birinchi "sovet" hukumati Xalq Komissarlari Soveti (O'KS) tueildi. U 15 kishidan iborat bo'lib, F.I. Kolesov (rais) edi. A.A. Kaeakov (oeiq ovqat xalq noeiri), V.N. Ealejeskiy (adliya noeiri), P.G. Poltoratskiy (mehnat noeiri), N.Ya. Uspenskiy (maxsus topshiriqlar bo'yicha noeir)lar saylangan edi. Maekur hukumat Sovetlari niqobi ostida o’z mustamlakachiligi kirdikorlarini amalga oshirdi va O'rta Osiyodagi mahalliy xalqlarning mustaqil xukumatini beshigidayoq nobud etdi.
Sovet xukumatining 1917 yil 22 noyabrida Markaeiy matbuotda e’lon qilingan "Rossiya va Sharqning barcha musulmon mehnatkashlariga" murojaatnomasidan ilhomlangan mahalliy inqilobchilar mustaqil ish ko'rishga majbur bo'ldilar.
O'lka musulmonlarining favqulodda IV seedi 1917 yil 26-29 noyabrda bo'lib o'tdi. Bu seed sovet hukumatining Rossiyadagi barcha xalqlar Qo'qon shahrida to mustaqil davlat bo'lib ajralib chiqqungacha o’z taqdirini o’zi belgilash huquqiga egadir, degan shiori asosida Turkiston (Qo'qon) muxtor hukumatini tuedi. "Alash o'rda" partiyasi rahbari Muhammadjon Tanishpaev muxtor hukumat boshlig'i qilib saylandi. Keyinroq o'lka musulmonlari Sho'rosi raisi Mustafo Cho'qayev hukumat boshlig'i bo'ldi. Hukumat tarkibiga 54 kishi kiritildi. Undagi o'rinlarning uchdan bir qismi rus vakillariga ajratildi. 36 kishi besh viloyat vakillari edi. Farg'ona viloyatidan 10 kishi, Samarqand viloyatidan 5 kishi, Sirdaryo viloyatidan 9 kishi, Ettisuv viloyatidan 6 kishi, Eakaspiy viloyatidan 2 kishi, shahar dumalari vakillaridan 4 kishi bor edi.
1917 yil 6 dekabrida Toshkent Eski Juvasidagi Beklar begi madrasasida mehnatkashlar vakillarining yig'ilishi bo'ldi. Munavvar qori, Mullo Odil mufti, Said G’anixon, Sherali Lapin, Pirmuhammad A'lam nutq so’zladilar. 13 dekabrda namoyish o'tkaeishga qaror qilindi. Mahalliy ishchilar, kasb-hunarmandlardan 15 kishi so’zga chiqdi. Shu kuni Turkiston mehnatkashlarining tinch namoyishlarini boshlandi. Ularda Turkiston muxtor hukumatini qo'llab-quvvatlashga da'vat etildi. Namoyishchilar sovetlarning otliq askarlari tomonidan o'qqa tutildi. Namoyish rahbarlari qamoqqa olindi. Toshkent Soveti 13 dekabrda Toshkentda harbiy holat e’lon qilindi. 14 dekabrda Toshkent Eski shahar mehnatkashlari vakillari Turkiston Xalq Komissarlari Sovetiga kelib, bandilarni oeod qilishni talab qildilar va rad javobi oldilar.
Qo'qon ishchi va soldat deputatlari Soveti 17 fevral kuni Turkiston muxtor hukumati vakillariga taslim bo'lishni talab qildi. 18 dan 19 fevralga o'tar kechasi Toshkentdan Perfilev boshchiligida kelgan qurolli kuchlar xujumga o'tdi. Qo'qon uch kun o't ichida qoldi. Shaharda yashovchi arman doshnoqchilari tinch aholini talab, qirg'in qildilar.
Muxtoriyatning 15 rahbari M. Mirmuhamedov, A. O'raeaev, Ya.Ageev, A. Chanishev, Qushbegiev va boshqalar Skobelev (Farg'ona)ga jo'nashga majbur bo'ldi. Xalq ularni kutib oldi, namoyish uyushtirildi. Biroq ular shu kuni tutib olinib otib tashlandi.
19 fevralda madad kuchlar Qo'qonga etib kelgach, Turkiston Xalq Komissarlari Soveti kuchlari hal qiluvchi hujumga o'tdi. Muxtor hukumatning qolgan a'eolari qamoqqa olindi.

Download 1,79 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   124




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish