1мавзу. Маиший кимё товарлари экспертизаси

Лaк ва бўёқ товарлари.

• Bu guruhga alif, lak va bo‘yoqlar kiradi. Lak va bo‘yoqlar surtilgan yuzada kislorod ta’sirida polimerizatsiyalanib, tovarlarga bezak beradigan pishiq parda hosil qiladi.

Qurish tezligi yod soni bilan belgilanadi. Bu son 100 gramm organik modda necha gramm yodni biriktira olishini ko‘rsatadi. Tarkibida qo‘shma bog‘liq molekulalar ko‘p bo‘lgan organik moddalar yodni ko‘p miqdorda biriktira oladi.

• Qurish tezligi yod soni bilan belgilanadi. Bu son 100 gramm organik modda necha gramm yodni biriktira olishini ko‘rsatadi. Tarkibida qo‘shma bog‘liq molekulalar ko‘p bo‘lgan organik moddalar yodni ko‘p miqdorda biriktira oladi.

Aliflar.

• Alif yog‘och buyumlarining yuzasiga yopishqoqligini oshirish maqsadida bo‘yashdan oldin surtiladi va yog‘li bo‘yoqlarni eritishda foydalaniladi. Xomashyosiga qarab ikki guruhga bo‘linadi:

Tabiiy aliflar.

• Tez quriydigan zig‘ir va kanop yog‘laridan ochiq qozonlarda 160°С da yoki yopiq qozonlarda 280°C da qizdirish natijasida olinadi. Ikkinchi usulda sodir bo‘lgan polimerizatsiya jarayoni tufayli undan buyum yuzasida hosil bo‘ladigan pardaning pishiqligi va yaltiroqligi yuqori, ammo rangi yuqori haroratda qizdirilgani uchun to‘qroq bo‘ladi, ayniqsa, kanop moyidan olinganida. Qurishi bo‘yicha, aksincha, kanopdan olingan alif bir pog‘ona yuqori turadi (yod soni 1600). Bu ko‘rsatkich bo‘yicha birinchi usulda olingan oksidlangan alif (yod soni 400) polimerizatsiyalangan alifdan (yod soni 300) ustun turadi.

Yarim tabiiy aliflar.

• Bular yuqori haroratda qizdirilgan yoki kimyoviy qayta ishlangan o‘simlik yog‘lariga erituvchi moddalar qo‘shib olinadi. Tarkibi bo‘yicha uch turga bo‘linadi: zichlashtirilgan, alkid va qurama aliflar.
• Zichlashtirilgan aliflar o‘simlik yog‘larini 300°C da qizdirish natijasida olinadi.160°C da ochiq qozonlarda olinsa, oksol alifi deyiladi.
• Alkid aliflari yarimquruvchi (kungaboqar, paxta va zaytun) hamda qurimaydigan (kanakunjut) yog‘larni pentaeritrit (pentaftal), glitserin (gliftal) va ftal kislotasi bilan qayta eterifikatsiya (kislota va spirtlarni o‘zaro ta’siri natijasida efir olish) qilib, maxsus spirtda eritib olinadi. Bularni ishlab chiqarishda kamroq yog‘ ketadi va hosil qiladigan pardasi tashqi muhitga chidamliroq.
• Qurama aliflar zichlashtirilgan aliflarga qizdirilgan, tez va varimquruvchi o‘simlik yog‘lari qo‘shib olinadi. Bular saqlash davrida quyuqlashib ketmaydi.